sábado, 16 de novembro de 2013

LUZ Y BASILIO



LUZ Y BASILIO / Pérez Brey, José
10 de abril de 1930
Imprenta Nós – A Cruña. Avenida de Linares Rivas, 50
142 p ; 18,5 cm.

Luz y Basilio, novela escrita en castelán por José Pérez Brey, foi impresa por Nós en abril de 1930 no obradoiro da Avenida de Linares Rivas da Coruña.

Esta é a única obra coñecida de José Pérez Brey, mestre en Oleiros durante os anos da República e depurado logo do golpe de estado como resultado da doutrina promovida polo presidente da Comisión de Cultura y Enseñanza, José María Pemán, no B.O.E. do 10 de decembro de 1936, onde expresa que “El carácter de la depuración que hoy se persigue no es sólo punitivo, sino también preventivo” por considerar os mestres “envenenadores del alma popular”.

Os acusadores imputan sen asegurar que tendencia política teñen os mestres aos que acusan: do mestre de Oleiros José Pérez Brey din que é anarquista (por publicar a novela “Luz y Basilio”, 1930) e comunista por constituír unha entidade «bajo pretexto de agrarismo». (1)

Luz y Basilio foi censurada conxuntamente coa obra De esto y de lo otro, escolma dos textos xornalísticos publicados por Roberto Blanco Torres, (2) como sabemos por unha carta de 12 de xullo de 1937 dirixida ao Director de Orde Pública de Vigo. (3)

(...) Una vez que la censura de libros había sido centralizada, y se había puesto en marcha el procedimiento administrativo ya reseñado, se produce en relación a determinados textos, que si bien habían sido editados con anterioridad, y habían circulado por tanto, diversas órdenes de recogida, a pesar de su presentación a la censura de la Delegación del Estado para Prensa y Propaganda.

En un primer caso, se trata de dos obras que, en condiciones normales, es decir, una vez que los presupuestos censores han sido interiorizados, nunca hubieron de haber llegado hasta su presentación a la censura. Se trata de las obras de José Pérez Brey, Luz y Basilio y de A. Roberto Blanco Torres, De esto y lo otro. Respecto al primero, el informe, tras criticar su estilo literario, decía : “respecto al nervio de las ideas aún es más deplorable”; y del segundo texto: “detestable y censurable desde cualquier punto de vista de nuestro ideario”. (4)

Levado da súa inclinación a emendar, o censor aplícase tamén como crítico literario e condena a narración de Pérez Brey non só desde o punto de vista ideolóxico, senón tamén estilístico.

Claro que o pouco perspicaz emendador non chega a decatarse que a prosa exuberante e dabondo adxectivada que describe as castas relacións amorosas entre Luz e Basilio, é unha sátira da literatura popular da época.

Los dos, instruidos en el arte cupídico por una ley natural que le dictaba una madre común, se miraron con timidez convulsiva, originada por una íntima atracción de dulcísima adherencia capitulada en el gran volumen de la legislación reproductiva.

Esta linguaxe edulcorada dos episodios amorosos vólvese en cambio directa e precisa cando o autor debae polo miúdo os mecanismos da corrupción política.

Resulta sintomático comprobar como Pérez Brey realiza unha diagnose da corrupción no poder e o censor interpreta esta crítica como unha manifestación anarquista. Ao tempo que o relato dá conta das relacións amables entre Luz e Basilio, tamén denuncia a política caciquil dos gobernantes dirixida a rapinar os recursos públicos e garantir o inmobilismo social. O novo poder tolera prácticas semellantes entre os seus dirixentes, pero non pode consentir que ninguén as denuncie.

Fiel ao seu credo, Pérez Brey enuncia os principios que no seu xuízo deben guiar o ben común:

Producción mutua, igualdad material, afecto social, respeto profundo al anciano virtuoso, admiración cultural y respeto sagrado a las leyes sociales impuestas por el pueblo, de derecho soberano.

Sinopse da obra

Logo de doutorarse en dereito, Basilio, fillo dunha familia aristocrática, viaxa a Brasil onde coñece unha fermosa moza chamada Luz. Os dous namoran decontado.

Basilio visita a casa de Luz e, ao longo de varias sobremesas, nárralle ao pai da moza as súas viaxes por Europa, onde os servidores públicos corruptos gastan ás mans cheas os cartos rapinados. Basilio pescuda as bases do poder na sociedade occidental, dominada por unha caste política intrigante e indigna, que procura o lucro persoal obtendo comisións pola concesión de obras públicas.

Nunca llegara a suponer que el intangible tesoro nacional fuera malversado por sus mismos administradores.
Engañado por el manto exterior de la astucia política, que bajo su sombra se esgrimiesen armas de herida lenta con perjuicio del bienestar comunal, autorizando el hurto con el sufragio nacional.

Basilio tamén describe os mecanismos caciquís locais que sustentan o poder político central e procuran perpetuar a dominación, disfrazada baixo unha aparencia democrática.

A maiores de cualificar os actos, Pérez Brey identifica os atributos dos seus protagonistas: “colmena de zánganos sociales”. Todos estes lacazáns teñen en común a ausencia de moral e a hipocrisía, guiando as súas vidas pola permanente procura do pracer.

Tres meses había ya que Basilio se hallaba lejos de sus padres y en medio de la selva americana de difícil comunicación.
Recibiera tres cartas de ellos, y en la penúltima y última, sobre todo en ésta, le decían que regresase pronto a Europa, para tratar un asunto relacionado con su vida futura.

Antes de marchar, Basilio pide a man de Luz, comprometéndose a volver decontado. Os pais do mozo, en cambio, proxectaron para el a voda cunha muller da súa mesma caste social, sen saber que Basilio despreza o sistema impermeable que separa as persoas pola súa orixe.

Su madre, educada en un colegio de nobles, y desarrollada en medio de una sociedad de temperamento frío e impasivo, ante la cual debían inclinarse los estados inferiores, no se avendría nunca a que su ilustre vástago mezclase su azulada sangre con la de una cualquiera.

Ao cabo Basilio embarca de novo en dirección a Brasil, pero canda el tamén viaxa disimuladamente outro home “de presencia intranquilizadora y gesto de presidiario” enviado pola nai.

Reunido cos amigos brasileiros, a familia de Luz celebra a volta de Basilio. Días máis tarde, o criminal consegue matar a Luz xunto coa súa familia dinamitando a facenda onde viven.

O texto acaba anunciando o final do primeiro tomo. É probable que o autor proxectase continuar a novela de final abrupto, pero non deu ao prelo novas achegas.

(1)  A depuración do maxisterio e a educación pública en Galicia: 1936-1961. Andrés Santalla López. A represión franquista en Galicia – Actas dos traballos presentados ao Congreso da Memoria. Narón. 2003.
(2)  De esto y de lo otro. Roberto Blanco Torres. Editorial Nós, Avenida de Linares Rivas, 50. A Coruña. 30 de decembro de 1930.
(3)  La Delegación de Estado para Prensa y Propaganda y la censura de libros. José Andrés de Blas
(4)  Ibidem anterior.


Ningún comentario:

Publicar un comentario