GRABADOS EN LINOLEUM / Xaime Prada
NÓS, Pubricacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña
10 de Nadal de 1927
48 pp ; 29 cm.
O libro de arte Grabados
en Linoleum foi escrito por Amancio Xaime Prada Losada e editado
por Nós na Coruña en 1927.
Prada foi un pintor e humorista galego, membro da Irmandade da Fala, que por volta de
1933 mudou o seu compromiso ideolóxico e afiliouse á Falanxe, da cal foi mando
provincial en Ourense, trasladándose a vivir a Madrid en 1935.
Grabados en
Linoleum é un dos escasos libros galegos de arte publicados no
primeiro terzo do século XX e constitúe unha rareza dentro do catálogo de Nós.
O gravado en linóleo é unha técnica de estampado en
relevo onde se traballa coa gubia sobre unha base de aceite de liñaza, extraído
da semente do liño, e outros materiais que mesturados adquiren unha
consistencia semellante ao caucho. A tinta enchoupa as zonas altas da matriz e
mediante a presión do tórculo pasa ao papel.
O libro comeza cun breve texto
introdutorio aos dezaoito gravados,
correspondentes a seis trípticos
e a través dos cales o autor pretende condensar un esquema panorámico da vida galega.
Como veredes, non se
trata mais que de ensaios d’un procedimento ô que se debería dar un gran auxe e
movimento na Galiza, en que xa os nomes de Castelao, Castro-Gil e Xulio Prieto
figuran n’este aspecto rodeados d’aureola dos mestres. Paréceme que as nosas
traxedias rústicas, as obras dos nosos poetas, as novelas e contos galegos,
ilustrados por medio de grabados, terían o millor ambente decorativo i-o millor
xeito d’expresión.
Os gravados van acompañados por pequenas glosas escritas
para a ocasión por outros tantos intelectuais galeguistas.
O primeiro tríptico que abre a obra é A Terra, composto polos gravados Pobo, Castiñeiro e Cruceiro.
POBO. Manuel Banet Fontenla. “... Deixarse
d’alcumaciós, que os pobos son de Castela; e a iste noso lugar, se querés
aqueloutralo, chamádelle en galego: vila, Vila da Eirexa, e nomais”.
CASTIÑEIRO. Antón Villar Ponte. “... O castiñeiro
non é indíxena. Din que o trouxeron â Galiza – mais non temos probas certas de
que así fose – os frades do mosteiro de Sobrado dos Monxes. Emporiso enraizou
ben na nosa Terra. Afíxose perfeitamente ô noso crima e ficou compondo de xeito
admirabel na paisaxe galega. Non com’o eucaliptus que sigue e ha seguir sendo
sempre unha arbre de traza exótica...”.
CRUCEIRO. Eladio Rodríguez González. “Un cruceiro
de pedra erguido n’unha vella encrucillada é a voz perenne e muda con que o
pasado co presente fala; a eterna voz dos séculos, que se desfai en rezos e
pregarias, homildes e sinxelas, na xeórxica calma do paisaxe aldeano, entr’os
arrullos musicales dos pinos e das agras...”.
O segundo tríptico son Os Elementos, onde están os gravados Fogo, Medo e Trono.
FOGO. Víctor Casas Rey. “Elemento vivificador e
destructor ao mesmo tempo. Na literatura galega ten o lume un posto sinalado,
inspirador e apocalíptico...”.
MEDO. Vicente Risco. “... Mais o medo vence;
o home ha pasar e o medo ha quedar. E o medo mais tremendo, mais espantosamente
arripiante, ha ser cando sen pantasmas, nin deuses, nin alma, os derradeiros
homes poidan ollar o seu propio inmenso valeiro”.
TRONO. Florentino López Cuevillas. “Coidades
que n-isa nube moura, con cenefas brancas non hai outra cousa que auga en vapor
carregada de electricidade? Que trabucados estades. Sentado no medio de ela hai
un home, un nubeiro coma aquil que coñeceu Borrow (...) Os mais temidos, os que
precisan ser espantados con maor estrondo de latas e afuxentados, con meirande
cantidade de auga bendita, son os forasteiros, son os que veñen de Castela...”.
O terceiro tríptico: Os
Personaxes, fórmano Un gaiteiro
d’hoxe, O cego e O fidalgo d’onte.
UN GAITEIRO
D’HOXE. Francisco
Abelaira Ayán. “... Perdida a lembranza dos bailes típicos, as parellas
campesinas, baixo o palio verdecente das arbres seculares, imitarán
simiescamente o derradeiro baile vilego, provocando a gargallada, ou facendo
chorar ante a aldea perdida...”.
O CEGO. Xosé Filgueira Valverde. “... O cego,
como esta vila de Compostela, ten tamén as rúas da sua i-alma afeitas ó cheiro
de toda-las vilas e á poeira de todo-los camiños unha i-alma de vello mariñeiro
pruida po-lo degoiro de lonxanías...”.
O FIDALGO
D’ONTE. Salvador Cabeza
de León. “Po-la calada e deserta praza da vella vila, onde s’ergue aínda a
fachada señorial da que foi morada sua, pasa o fidalgo coos ollos tristeiros
abatidos ô chan...”.
O cuarto tríptico está dedicado ao Liño e inclúe os gravados O
enlagadoiro, A tasca e Fiadeiro.
O ENLAGADOIRO. Primitivo Rodríguez Sanjurjo. “...
Estas figuras teñen sono de tranquilidade, un sono enquistado na coor do
ambente moderno qu’están berrando coa sua descomposeceón o mais típico que
temos nos: a virginal inxenuidade y-o encantamento d’a y-alma”.
A TASCA. Ramón Otero Pedrayo. “... En premio da
sua obedencia i-homildade o liño fai-se branco ô igoal da y-alma e da lúa.
Brancura teolóxica i-astral. Brancura das camisas dos petrucios de curazón
sinxelo, dos lenzos da mesa campesía, da mesa do altar; a resurreición do
liño”.
FIADEIRO. Evaristo Correa Calderón. “... Ando
fiando n-un sono de néboa e de lembranza, longo com’os caminhos, caminhos da
esperanza! Tenho senhardá de longe, senhardá de cousas vagas!”.
O quinto tríptico: O
Mar, fórmano os gravados Peirao romántico,
Mariñeiros e Mar calma.
PEIRAO
ROMÁNTICO. Ramón Villar
Ponte. “... Súpeto e brusco o laído feridor de unha sirena creba o silenzo
da noite e vaise esmorecendo paseniño cal si percorrese os mais acobillados
recunchos da natureza que dorme...”.
MARIÑEIROS. Xulián Magariños Negreira. “... O
mariñeiro leva na i-alma toda a saudade azul do mar e do ceo. Cando navega, a
sua ollada e os seus anceios galgan cara a terra a cabalo das ondas...”.
MAR CALMA. Gonzalo López Abente. “... Vento en
popa, a toda vela, arredandose da orela fuxe a pesca embarcazón; man na escota,
ergueita a frente con altivo e nobre porte, o mariñeiro valente leva o brazo
rexo e forte aferrado no timón...”.
O último tríptico: A
emigración reúne os gravados Por alí
se foi papai, A volta do emigrado
e O derradeiro viaxe.
POR ALÍ SE FOI
PAPAI. Manoel Valcarce
Gómez. “... Nos fogares aldeans, sin lume nin consolo, escoitarase o rouco
saloucar das nais que non teñen fillos; i-as viudas dos vivos e dos mortos,
fixos os ollos magoados na inmensidá bretemosa do mar d’Atlante, diranlle ôs
seus orfiños: ¡Por alí se foi papai!”.
A VOLTA DO
EMIGRADO. Plácido Ramón
Castro del Río. “... ¡Que saudades non tería o que loitaba nas pampas
ilimitadas, d’hourizontes craros e reitilineos, e cal non será a sua ledicia
cando chega afinal ô seu val pequeneiro pechado antr’as montanas, co que tanto
soñara no seu desterro! Si sentiu esa emoción que non se afrixa porqu’o seu
rapaz non-o coñeceu. O caso é que a Galiza coñecera o fillo que tornaba ô seu
seo”.
O DERRADEIRO
VIAXE. Roberto Blanco
Torres. “... E un día pol-a mañán cedo, sin que ninguén apenas soubera
nada, foi levado pol-os da súa casa, n-unha caixa homilde e sinxela, â soidade
do cimeterio aldeán. A natureza tiña n-aquela hora, como debeu ter na traxedia
do Gólgota, unha profunda tristeza cósmica, ríxida, serea...”.
(1)
Imaxe de Xaime Prada: Autorretrato do autor. Suplemento nº 6 revista Nós
