FÍRGOAS

FÍRGOAS / Manoel Luís Acuña
NÓS, Pubricacións Galegas e Imprenta. Rúa do Vilar, 15. Santiago

6 de setembro de 1933

72 pp ; 22 cm.

O libro de poemas Fírgoas, escrito por Manuel Luís Acuña Sarmiento, foi editado por Nós en Compostela en 1933.

Este é o único libro publicado por Acuña, (2) quen tamén deixou outros poemas espallados por revistas e xornais entre

1927, cando apareceu o poema Oraciós na revista Nós, e até 1941, ano en que deixou de colaborar co xornal El Compostelano.

Acuña participou con Ánxel Casal na posta en marcha das Escolas de Insiño Galego e anos máis tarde dirixiu o efémero xornal El Momento, editado por Casal e que estivo a piques de levar á creba a editorial. (3)

Previamente á edición de Fírgoas, o número 115 da revista Nós editado o 25 de xullo de 1933 desvelou tres dos poemas que habían aparecer no libro: Afiador, Mendiño e Segador, na que era unha das políticas comerciais da editorial, promovendo os novos títulos a través do boletín ou dos suplementos Nós.

Fírgoas é un libro vital, luminoso, inscrito na corrente renovadora da Vangarda e que segue o ronsel, entre outros, de Manuel Antonio e Luís Amado Carballo, quen poucos anos antes, entre 1927 e 1928, deron ao prelo Proel, o póstumo O galo e De catro a catro.

Fírgoas na revista Nós. nº 115 - xullo de 1933

Os poemas foron escritos entre 1930 e 1931 e o libro divídese en varias seccións, cada unha delas dedicada a un amigo do autor: Poemas do alalá, Camiñantes, Gris, Regueifa, O neno e Bodas, ademais do poema Fírgoas precedendo os anteriores como presentación do volume.

A materia é fofa, encaracochada porosa.
Nin o mármore máis duro nin o espello mais requintado.

Hay fírgoas intermoleculares, interatómicas.
Nos homes. Nas cousas. Nas verbas.

Nas horas que foron, nas que son, nas que han de sere.

Fírgoas de lus ou de soma.
Fiestras abertas o sorriso da raiola.

Grípolas onde aniñan xiadas e curiscos.

FIRGOAS.
Pra que se apaseen vermes carregados de doencias.

Pra que runfe a natureza no reino da escuridade. 
 
                                                 OLLANDE. OLLANDE.
                                                  (Fírgoas)

Poema do alalá está dedicado a Ramón Otero Pedrayo e fórmano cinco poemas: Ronda, Peto de ánimas, Alto!, Loita e Alalá.

Estes son versos musicais, co arrecendo das cantigas tradicionais sen deixar de ser fortemente innovadores, onde se aprecian influencias de Lorca e Amado Carballo.

Frecha de vento aceirado
- cantar que canta nos dedos –

Daban as doce na lua.

Ailalala... ailalelo!

Luzada na media noite

- lengoa de lume no preto –

Cantar que canta no sangue.

Ailalala... ailalelo!

O vento ciscóu estrelas.

Escorrentaron os medos.

Esta noite noite noite...

Ailalala... ailalelo!

Camiñantes está dedicado a Vicente Risco e tamén inclúe cinco poemas: Afiador, Mendiño, Segador, Romance da miniña do cego e Meu.

Os catro primeiros falan dos oficios do camiño e a miseria dos camiñantes. O último fálanos da soidade de quen anda sen saber de onde ven nin onde vai, do poeta dono da palabra, miserento a ollos de todos pero propietario dun tesouro agochado no interior.

(...)

Cazador infatigabel

nos matos do pensamento,

teño un carcax: pantasia,

rico de frechas: meus versos.

Teño paxaros e copras

e levo os ollos bagoentos,

Teño enfeites e galanos

e vou como can famento.

Paradoxa, paradoxa.

Ilusión douda – ouro vello –

Son cativo como a reiva

i-estou mais outo qu’o ceo.

Señor! Señor!

E veño... de donde veño?

Gris, a sección máis longa, está dedicada a Augusto María Casas e fórmana sete poemas: Gris, Aldea, Alcipreste, Foi, era, Fume, O cañoto, Soidade.

Estes son versos curtos, de ritmo vertixinoso e non obstante escritos con palabras vagarosas, que anotan a listaxe das crebas e derrotas.

No agro encorou o tempo
e só camiñan as nubes.

Friaxe e soidades tinxen os versos que falan dun presente vestido de pasado, nun tempo inmóbil onde o fracaso é teimudo.

Xa ren, saudade.

Nin merlos

Nin nenos

A miña anguria nua na fosca soedade.

Regueifa, dedicado a Álvaro Cunqueiro, consta dun único poema onde relean a lúa e o vento alcumando un no outro coa graza e o enxeño instantáneo das regueifas.

O neno fórmano catro poemas sen título e numerados do un ao catro, dedicados a Xohán Luís Ramos Coleman, militante do Partido Galeguista, quen dirixiu xunto a Manuel Luís Acuña a páxina cultural de La Región.

Estes versos teñen xeito de panxoliñas e neles o autor canta ao neno usando palabras áxiles e luminosas, sen deixar de contemplar a escuridade miserenta embrutecedora do mundo.

Cala, miña seda.

Olla:

Na feira da lua chea

mércanse frores do ceo.

A nai xa non tiña bágoas

nin pra mercar un luceiro.

Olla, olla:

Eu quero apañar o vento

pra que ti xogues á comba.

Cala, miña seda.

Olla, olla, olla:

Espera

Por último, Bodas está dedicado a Ampariño Sánchez, mestra e esposa de Acuña e reúne tres poemas: Segredo, Arela e Bodas, onde desvela o amor pola dona.

Arelas de ser contigo

espertáronme con tempo.

Nos vidros batía a choiva;

Mainiña, cos cotovelos.

Saín... Pol-as ruas frías

rondaba espreitante o vento.

Isopes de abrente húmido

benzoaban meus deseos.

Badaladas de anduriñas,

esboazando no castelo,

a groria repinicaban

pol-a morte do solteiro.

Así como petaba doudo

meu corazón algareiro.

Amigas lindas sopraron

o lume dos teus cabelos;

en cárceres de ouro e gasas

fecharon o teu segredo.

(1)   Imaxe de Manuel Luís Acuña: Vida Gallega. 1934. Galipedia

(2)   “Ao longo do franquismo negouse a publicar ningún libro de poesía máis: todo o que tiña que dicir, para el, xa estaba dito, e nun tempo de liberdade”. Manuel Luís Acuña, un manantío inesgotable. Ramón Nicolás Rodríguez. Unidade didáctica. 2º Ciclo de Secundaria.

(3)   Ibidem nota anterior.