sábado, 15 de setembro de 2018

EL OBSERVATORIO ASTRONÓMICO DE LALÍN Y SUS COORDENADAS GEOGRÁFICAS


EL OBSERVATORIO ASTRONÓMICO DE LALÍN Y SUS COORDENADAS GEOGRÁFICAS / Ramón M. Aller
NÓS, Publicacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña
23 pp ; 25 cm.

A separata El observatorio de Lalín y sus coordenadas geográficas, escrita por Ramón María Aller Ulloa, foi publicada por Nós na Coruña en 1929.

O estudo forma parte do catálogo de publicacións do Seminario de Estudos Galegos e aparece incluído no terceiro volume dos Arquivos do Seminario. O editor imprimiu tamén outras dúas separatas relacionadas coas observacións astronómicas de Ramón Aller:

  • El observatorio astronómico de Lalín y sus coordenadas geográficas (1929).
  • Constantes de un instrumento paraláctico (1932).
  • Programa del observatorio de Lalín (1932).

A editorial publicou ademais en 1929 o ensaio biográfico sobre o matemático José Rodríguez González, presentado por Aller como traballo de ingreso no SEG. (2)

Observatorio de Lalín
Ramón Aller construíu na súa casa de Lalín o primeiro observatorio astronómico de Galiza, encargando a fabricación dos instrumentos máis complexos e desenvolvendo outros de xeito autodidacta.

Precisamente este traballo serve de presentación para o observatorio.

El observatorio de Lalín se halla en el único terreno de que puedo disponer, al lado de la casa habitación. Los muros son de mampostería, con mortero de cal y cemento; las ventanas, coronación y parte de la parte alta estan construidas con algunas piezas de sillería, aprovechadas de construcciones precedentes.

O edificio ten dous andares conectados por unha escaleira interior que leva deica o pavillón do teodólito e o refractor ecuatorial, cunha altura total de cinco metros e medio, cuberto pola cúpula montada sobre un arco de aceiro construído a partir de béstas de ferrocarril e sobre o cal roda a base de ferro onde asenta a cúpula de observación, fornecida de dous portelos móbiles.

La obra fue terminada en agosto de 1924, pero el refractor ecuatorial no llegó a Lalín hasta marzo de 1925. Antes, el teodolito y otro refractor de Steinheil con pie paraláctico de Zeiss, se hallaban instalados en casetas de madera situados en los ángulos de la misma diminuta finca.

O refractor ecuatorial foi manufacturado expresamente por Steinheil Söhne en Munich a petición de Aller.

Desde el primer momento comprendió mis deseos, tanto en la parte óptica como en la mecánica, y ejecutó el elegante instrumento con extraordinario cuidado, aunque con demasiada lentitud. La montura paraláctica, muy sólida y estable, está dotada de cuantos perfeccionamientos pueden desearse para la comodidad de las observaciones.

Tamén contaba cunha cuña fotométrica, un espectroscopio estelar fabricado polo mesmo Aller, un teodólito construído por Troughton & Simms en Londres e outros accesorios menores como cronómetros, un teodólito topográfico, barómetros e termógrafos, entre outros, ademais doutros aparellos enxeñados por Aller e que el mesmo describe como xoguetes.

Recorriendo las notas y cuadernos del Observatorio de Lalín, además de la obtención de diversas constantes instrumentales, de las determinaciones de coordenadas y de las repetidas continuas investigaciones de estado de los relojes, se hallan observaciones de varios fenómenos ocasionales, cometas, eclipses, pasos de Mercurio por delante del Sol, etc. Algunas han sido publicadas, otras remitidas a centros científicos. Pero el trabajo sistemático de un solo individuo, observador y ayudante en una pieza, que tiene que atender a mover la cúpula lo mismo que a dibujar o medir, es una función complicada cuyas variables no son sólo los recursos y medios disponibles, sino también las aptitudes intelectuales y orgánicas y hasta la resistencia física.

A monografía inclúe unha carta resumo das observacións efectuadas desde Lalín sobre o planeta Marte entre agosto e decembro de 1926, onde Aller aprecia a presenza de auga líquida sobre a superficie, sendo este un pensamento estendido na data das observacións.

Marte debe tener una superficie con accidentes mucho menos pronunciados que los de la Tierra o la Luna; la circulación del agua en la superficie del planeta forma lagunas y pantanos de escasa profundidad, variables con los fenómenos meteorológicos (...) La cantidad total de agua existente en Marte no sería suficiente para formar la mitad del más pequeño de nuestros oceanos terrestres.

Por último, o traballo remata coa localización xeográfica de Lalín e a súa altitude sobre o nivel do mar, determinadas por métodos puramente artesanais e identificadas coas seguintes coordenadas:

Latitude Norte     42º 39’ 40”
Lonxitude Oeste  0h 32’ 27s,5
Altitude media    550 metros

(1)   Imaxe de Ramón María Aller: usc.es
(2)   D. José Rodríguez González. O matemático de Bermés. Nós, Publicacións Galegas e Imprenta, 1929. A Coruña. Comentado neste mesmo espazo en agosto de 2014.