Pasaron cinco meses desde que
Ramón Cabanillas remitiu a última carta a Enrique Peinador, quen usou as súas
influencias para resolver os problemas económicos inmediatos do poeta. En resposta
á nota do valedor, Cabanillas dá conta dos acontecementos ocorridos entre
finais de novembro de 1921 e abril de 1922.
A carta vai precedida
dunha estrela de cinco puntas riscada na marxe superior, símbolo utilizado de
vello polos membros das Irmandades para identificarse.
Sr. D. Enrique
Peinador
Meu querido
Enrique:
¡Canto tempo
sin novas túas! Lémbrome sempre, mais ¡qué queres! esta vida, esta miña vida de
atafegamentos sin repouso e de iniquedades negras non me deixan nin ser ben
criado nin ser home agradecido, – pol-o menos non me consinten parecelo, porque
no fondo ti que me coneces sabes que nunca o meu silenzo ê desamor.
En paquete
aparte mándoche un exemprar de “Vento mareiro” que mandei encontrar para ti. Da
traxedia de esa edición non che quero falar: con ágoas pasadas non moen os
muiños: abóndache saber que o Pueyo ê un disgraciado, que estivo a dous dedos
da quiebra (e inda coido que non tardará moito en presentala) e que eu inda non
vin un real do libro (nin o veréi, pol-as trazas) e que até me custou traballo
arrincarlle 50 exemprares para os amigos. Mata, Lugín, Díaz Caneja, Camba,
Fernández Flórez, … todos os que traballaban co-él, apartáronse até onde puderon.
Ê un camelo; e a Manolita que xa ten unha rapaciña (nada os oito meses do
casamento e que según o Alexandro – o home – non ê setemesina) ê outro camelo.
C-o libro
mándoche tamén un par de exemprares de “As Roladas”. – Xa me dirás o que che
parece da ideia. ¡Con que ledicia vería eu que fixeras unha roladiña en
Mondariz! ¡Faima e mándame o retrato dos rapaciños irmandados para pubricar no
primeiro númaro que saia! – Si queres, c-o esa firme vontade que Dios che dou
farás unha cousa bonita. Todo ê que che caia ben. Eu prégollo a Dios.
Teu irmán
pídeme unha cousa para “Mondariz”: mandeille a carta que lerás no númaro que
está a saír e xa teño escomenzadas as Lembranzas de que fala a carta: coido que
non estarán mal do todo e que terán certa orixinalidade: serán moi sinxelas
porque serán verdade e mais que feitos e socedidos refrexarán os meus
pensamentos segredos: tiven que buscar a maneira de cangarllas a outro porque
si as esquirbise como cousa propia non atoparían moitos creentes.
Lémbrome que me
fixeches unha encarga fai tempo, pero por miña nai que está no Ceo che digo que
non me recordo do que foi: xa saberías que estiven bastante mal todo o mes de
Marzo e parte do de Febreiro (por tres veces caín na cama e a derradeira ben
doente) e inda non volvin o meu pois baixei no que vai de ano 6 kilos e medio.
Con todo, coido que vou para riba e que si no vran podo pasar un par de meses
na Terra poreime como un buxo.
Non te esquezas
de mín e cando teñas un istante de vagar mándame o consolo d-unha carta.
Dalle os meus
bos recordos a todos os bos amigos.
Xa verás que o
Risco estaio faguendo moi ben e que o partido Nacionalista xa ê unha cousa de
respeto: eiquí, os que se enteiran, xa comenzan a tomar a cousa con seriedade.
Sabes canto e
tan fondamente te quere teu bo amigo
R
Cabanillas
30-04-1922
Na esterqueira
A vida do poeta na capital mudou. Por fin conseguiu un traballo que lle
permite asegurar o sustento xunto ao deputado Leonardo Rodríguez, probablemente
como secretario persoal, obrigado a participar na rebotica da política cortesá
e viaxar co deputado á súa circunscrición á procura de votos.
En novembro de 1921 o editor Pueyo deu ao prelo a segunda edición de Vento
Mareiro, da cal envía un exemplar a Peinador. Como podemos ver, as relacións
entre poeta e editor non acabaron de boa maneira e o poeta aventa os desaires
padecidos.
As Roladas foi unha iniciativa ideada por Cabanillas e dirixida aos
rapaces, que debían pescudar na contorna das súas parroquias sobre distintos
aspectos da cultura popular como a toponimia, tradicións ou folclore, coa
intención de proporcionar aos mestres unha ferramenta alternativa para fomentar
o uso do galego entre os nenos.
Ao tempo publicáronse en Madrid dous exemplares da folla As Roladas,
correspondentes aos meses de maio e xuño de 1922. Na publicación, financiada
polos amigos madrileños de Cabanillas, participaron moitos dos escritores e
artistas vinculados á causa galeguista.
Cabanillas tamén dá conta a Enrique Peinador do envío dunha nota biográfica
de estilo humorístico ao seu irmán Ramón
e que apareceu publicada no número 46 da revista Mondariz, último exemplar aparecido
da cabeceira en abril de 1922.
Sr. D. Ramón Peinador Lines.
Meu querido tocaio:
¡De maneira que uns “apuntes autobiográficos” para a revista MONDARIZ!
Non lle vexo xeito.
Salvados os prestixios do caso e o que na comparanza se poida ver de
atrevimento, a miña biografía fíxoa Eça de Queiroz cando dixo en gabanza de
Ramalho Ortigão: “Não é bacharel e ten saude”.
Eu – gracias a El Señor – tampouco son bachiler e tamén gozo – Dios ma conserve
– mais saude que un buxo.
Fora d-eso, seméllome ô home feliz en que non teño camisa e â muller honrada en
que non teño historia, sin que vaian mais adiante as semellanzas.
Ben se deixa ver, dimpóis do dito, que a autobiografía que poidera mandarlle
tería de rematar tan axiña como fixase a data en que me botaron a este mundo e,
cando moito, ó deixar sentado que denantes de ir a escola tiven o sarampón.
Arrepare vostede, polo demais, que, si ben se mira, das cousas que lle soceden
os homes na vida pódense faguer duas moreas: as do maior quiñón son as que lle
non importan â xente; e as do lote mais pequeno, por comenencia ou por vergoña,
ninguén as conta a direitas.
Con todo, como eu non lle podo negar nada a vostede e “Mondariz” é unha das
miñas outas devocións, imos chegar a un arregro.
Teño un vello amigo que, por mais que nos levamos ben pois metéuseme na chola
que non ten os cinco cabales, nunca de min se arredou. Ô longo dos seus días
foi tomando conta, sin xeito nin ordenamento, como poido e como soupo, das suas
inquedades e dos seus tropezos, dos pensamentos que o ferían, das sombras que o
envolveron, dos soños que o bicaron e das volvoretas e os morcegos que voaron ô
seu arredor.
Anda agora atafegado no enfiamento de verbas e cavilosidades e, si a vostede
lle compre e é do seu gusto, conte con que folla tras folla âs suas mans terán
de ir os apuntes do meu compañeiro, que levan esta liña por cabeceira: Lembranzas dun home que non se atopa a si
mesmo.
Seu de cote, con fonda e fina amistade,
RAMÓN CABANILLAS.
En Madrí, o 1º do abril do 1922.