domingo, 27 de outubro de 2013

ELEMENTOS DE METODOLOGÍA DE LA HISTORIA



ELEMENTOS DE METODOLOGÍA DE LA HISTORIA / Martínez-Risco y Agüero, Vicente
1928
NÓS, Pubricacións Galegas e Imprenta. Real, 36-1º. A Cruña
238 p ; 24 cm.

O manual didáctico Elementos de Metodología de la Historia, obra escrita en castelán por Vicente Risco, foi editado por Nós na Coruña en 1928.

Vicente Risco obtivo en 1916 a cátedra de Historia na Escola Normal de Ourense, da que chegaría a ser director. O volume inclúe o currículo do profesor.

Licenciado en Derecho, Maestro Normal, Profesor de Historia de la Escuela Normal de Maestros de Orense, Académico de número de la Real Academia Gallega, Director de la Sección de Etnografía del Seminario de Estudios Gallegos.

O volume Metodoloxía da Historia pretende ser un texto didáctico dirixido aos alumnos da Escola Normal. O autor aclara esta circunstancia no epílogo do libro.

Este libro, en el que sin duda encontraréis numerosas omisiones y defectos, tiene como base las lecciones orales o dictadas dadas a nuestros alumnos de los cuatro cursos de Historia, en la escuela Normal de Maestros de Orense, cuyas lecciones se presentan aquí ordenadas y aumentadas considerablemente en algunos puntos. Hemos hecho, pues, este trabajo, pensando exclusivamente en nuestros alumnos, y a ellos va especialmente dedicado, sin que sea lícito suponerle otra pretensión.

Claro está que a Metodoloxía da Historia non resulta unha obra ideoloxicamente aséptica, senón que responde á visión do mundo que defende Risco, como el mesmo explica.

Cierto es que en este libro encontraréis ideas y concepciones que no suelen encontrarse en los libros dedicados a la enseñanza (…) Además de estas ideas nuevas, propias del ambiente intelectual de nuestra época, hay otras en este libro personalísimas del autor, y acaso discutibles; el callarlas hubiera sido faltar a la sinceridad que debemos poner en la labor de cátedra.

Como exemplo desta liberdade de cátedra atopamos unha das ideas recorrentes nel desde 1920.

No hay una sola cultura humana, sino muchas; cada pueblo o nación tiene la suya, y los valores creados por él no tienen valor más que para él y no para los demás. Ahora bien, como entre algunos pueblos hay parentesco étnico, y entre otros comunidad de circunstancias geográficas, varios pueblos pueden participar en la misma cultura, cada una de las cuales tiene un área de expansión determinada; pero aún así, cada uno le imprime su modalidad nacional.

Metodoloxía da historia é tamén un texto ensaístico, onde Risco debulla unha guía persoalísima dirixida aos investigadores, establecendo os aspectos básicos da pescuda científica no eido da historia.

O labor divulgador de Risco respecto dos materiais didácticos elaborados para a súa cátedra non remata neste libro. En 1932 tamén había publicar na editorial Nós tres volumes onde presenta os Apuntes de Historia Universal y de España, agrupados en tres períodos diferentes: Idade Media, Idade Moderna e Idade Contemporánea.

Índice da obra

Parte preliminar. Conceptos generales
  • Concepto de la ciencia histórica.
  • Postulados de la historia.
  • Divisiones de la historia.
Primera Parte. Metodología de la investigación
  • Las fuentes de la historia.
  • Ciencias auxiliares de la heurística.
  • El estudio del lenguaje.
  • El estudio de las tradiciones.
  • El estudio de los restos.
  • Otras ciencias arqueológicas.
  • Las ciencias del documento.
  • La geografía.
  • La cronología.
  • La etnología y la sociología.
  • La crítica externa.
  • La crítica interna.
  • La síntesis histórica.
Segunda Parte. Metodología de la enseñanza
  • La evolución de la enseñanza de la historia.
  • La enseñanza de la historia en la actualidad.
  • La finalidad de la enseñanza de la historia.
  • La selección y la graduación de la materia.
  • La ordenación y los medios auxiliares.
  • Los métodos de enseñanza.
Tercera parte. Problemas de filosofía de la historia
  • Naturaleza de la ciencia histórica.
  • El sujeto de la historia.
  • El problema de la cultura.
  • La evolución histórica.
(1)  Fonte da imaxe de Vicente Risco. Imaxe sacada do libro Do caso que ll’aconteceu ô Dr. Alveiros



sábado, 19 de outubro de 2013

A FIESTRA VALDEIRA



A FIESTRA VALDEIRA / Dieste, Rafael
16 de marzo de 1927
Tipografía do Eco de Santiago
98 p ; 19 cm.

A peza dramática A fiestra valdeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro obra do escritor Rafael Dieste Gonçalves, foi impresa no obradoiro do xornal El Eco de Santiago en marzo de 1927.

Malia non ter sido un dos libros editados por Nós, a obra aparece no catálogo da editorial por ser esta a encargada da súa distribución.
Unha carta dirixida por Ánxel Casal a Rafael Dieste en xaneiro de 1928 aclara esta circunstancia. (2)

SDn. Rafael Dieste, Vigo.
Estimado irmán na patria:
Recibímol-a sua carta d’antonte que nos amostra o seu desconocemento do que NÓS é. Isto obríganos a lle facer a presentación.
NÓS (dito en termos mariñeiros que tan ben cadran entre as xentes da ribeira) é unha embarcazón tripulada por todol-os galegos que arelan unha Patria libre e culta, por todol-os que lên e por todol-os que escriben o idioma vernáculo, sexan da escola e da banda que queiran. ¡Non pode haber diferenzas entre pelerinos d’un mesmo Ideal! En Nós estamos todos: uns sabemos xa do noso enrolamento e outros que, como vostede, tamen son da compaña, temol-os a bordo, inda que se non teñan decatado. (…)
Agora, que xa sabe que Nós tamén é de vostede, non ten mais que mandal-os exemprares que teña das suas obras e con gusto nos encargaremos da sua administrazón.
As condizóns que temos estabrecido na parte editorial son: imprentazón das obras anticipando toda ou parte do importe (segun as nosas disponibilidades) para reembolsarnos do mesmo das primeiras vendas que se realicen, entregando ôs autores o liquido que resulte de deducir da cantidade total o custe mail-o 35% de desconto que se fai para pago da comisión ôs libreiros, gastos de correio, propaganda, etc.(…)
Para os «Arquivos»
(3) e a «Fiestra» faremos o mesmo desconto do 35% que si fosen obras imprentadas por Nós.

En xaneiro dese mesmo ano na carta en que Manuel Antonio contacta con Ánxel Casal pedíndolle permiso para remitirlle o manuscrito do libro De catro a catro, o poeta ofrece nova información sobre Dieste. (4)

P/S Dieste encarréga-me decir-lle que por engano d’él anuncioulle n-unha carta o envío de 250 exemprares de «A fiestra valdeira», cando en realidade non son mais que 202.

E aínda un novo comentario do 19 de xaneiro, na carta de resposta en que Ánxel Casal pide a Manuel Antonio que lle envíe o manuscrito “para ver de dalo âs caixas na primeira oportunidade”, inclúe a seguinte información:

Rógolle diga ô señor Dieste que cando mande «A Fiestra» remita ademais algúns exemprares de «Os arquivos» e ô mesmo tempo nota dos libros que teña entregados nas libreirías, para saber onde hei mandar e onde non. (5)

A primeira edición de A fiesta valdeira está dedicada ao arquitecto Constantino Candeira (6). A segunda edición, publicada en Bos Aires en 1958 pola editorial Citania, Dieste dedicouna ao seu irmán Antonio.

Esta segunda edición adapta a ortografía e a linguaxe e tamén revisa en profundidade o texto dos diálogos. Como exemplo desta adaptación podemos ver as diferenzas entre as frases de don Miguel coas que dá comezo a obra:

1ª Ed.: Paréceme, Baldomero, que o pintor vaime enxergando moi ben a fasquía. Os pintores son o demo. Xente fina que moi finamente atrápalle a un o seu ser propio e déixao fondeado para sempre antre as catro liñas do marco.

2ª Ed.: ¿Qué andará aínda a cacheal-o pintor? ¿Non che parez que xa estou ahí? Dend’o premeiro intre, n’aquel seu calar, surrir e escismar, xa vin que m’atinaba co-a fasquía.  E agora case que non pinta, se non é cos ollos e co pensamento. Xa nin siquera mira car’a min, non sendo así, de súpito.

Dieste ingresou no Seminario de Estudos Galegos o 21 de xaneiro de 1927 coa lectura de A fiestra Valdeira, e a obra representouse por vez primeira o 15 de decembro de 1935 en Rianxo, dirixida polo propio autor. (7)

A comedia desenvólvese nun ambiente mariñeiro e critica os devezos dos novos ricos por borrar o pasado, agochando as miserias polas que tiveron que pasar para ser quen son na actualidade.

Resulta especialmente descritivo o texto introdutorio que acompaña a segunda edición da obra:

Un exemplo de sobriedade, equilibrio e xustas proporcións. As figuras transcenden, e en cada unha síntese latexar a vida das demais. Estes seres son vivos espellos os uns dos outros. Nada é pechado n’A fiestra valdeira. Unhas almas levan ás outras. Na casa de don Miguel síntese a vila enteira, cos seus trasfegos, o seu mar, as súas gaivotas e os seus horizontes.

Sinopse da obra

Lugar da acción: unha pequena vila mariñeira.
Época: pode haber vinte anos.

PRIMEIRO LANCE

A acción transcorre na casa de don Miguel, vello de boa planta que foi mariñeiro cando mozo e logo fixo fortuna no Brasil. Don Miguel fala con Baldomero, un mariñeiro vedraño amigo da nenez.

N’un cabalete de pintor, posto a unha banda de xeito que non atranque, un lenzo co retrato ainda non rematado do dono da casa – mariñeiro e señor. No cadro D. Miguel tópase tamén perto da fiestra ollando por ela car’o a mar.

Antonio, o pintor, visita a casa acompañado do seu amigo Nogueira, quen loa o cadro: “Isa fiestra que deixa ver o mar, o peirán, as lanchas… Todo iso está pintado co mesmo agarimo varudo que hai nos ollos de don Miguel”.

Cando marchan as visitas, Adelaida, a filla de don Miguel, e dona Balbina, a muller, propoñen unha emenda no cadro.

¿Ti quês ou non que lle quiten a fiestra o cadro? (…) ¡Canto millor non lle quedaría un fondo de xardín fidalgo ou cousa de xeito somellante! Ademais isa fiestra, véndose as lanchas, o peirán, as redes …

Para as mulleres aquela fiestra anuncia que don Miguel foi mariñeiro noutro tempo.

¿E non-o fun? ¿Non-o son aínda por dentro?

Dona Balbina non quere que cando Mariñas, o prometido de Adelaida, entre na casa para pedirlles o seu consentimento, vexa “ise retrato co-isa fiestra que o está dicindo todo”. Adelaida quere que o pai cambie o retrato.

Quero que en troques d’isa fiestra – que xa sabemos o que ven dicindo – leve o cadro outro fondo mais señor. Ter fachenda da pobreza de onte ou de hoxe é ter fachenda ben cativa. E mais cando hai outras cousas por diante …

Don Miguel rexeita o arranxo. Para el ter sido mariñeiro é algo máis; moito máis, que ter sido pobre.

SEGUNDO LANCE

Ao cabo don Miguel cede, pero o pintor négase a emendar o retrato por moito que lle paguen. Dona Balbina encirra no home: “Xa non pode tardar en chegar o pintor. O que lle hai que dicir é ben termiñante. Non se lle pagará o cadro mentras non faga os troques que se lle piden”.

O pintor rexeita a encomenda: “Co-a enmenda que se me propón non soio estrangoaríamos a unidade do cadro senón tamén a unidade espiritoal de vostede”.

Matapitos anuncia que na rúa agardan Carramañola, o Garreante, Dourado, Baldomero e dous mariñeiros máis para pedirlle a don Miguel que non cambie a fiestra.

Agora queremos que o cadro vaia como vai, e irá. Irá porque o cadro é noso (…) É noso e levarémolo (…) ¿canto quer pol-o cadro don Antonio? Nós axuntames mil pesos. ¿Abonda?

O pintor regálalles o cadro pero don Miguel négase e, cun movemento rápido da faca, o Garreante curta o anaco de lenzo que descubre o porto e as dornas.

Abóndanos co-ise anaco. Os mil pesos por ise anaco. ¡Diñeiro limpo e relocinte! ¡Ouro e prata do mar! (Vanse os mariñeiros levando o anaco de lenzo con moito rebumbio).

TERCEIRO LANCE

Sempre así co-as mans nos petos, a testa abatida (…) n’ise van onde temos trastos vellos e agora tamén o retrato furado, a fiestra valdeira como él dí. Sen falar (…) Eu non sei quen tivo a culpa. ¿Eu, a miña filla, os mariñeiros, o pintor? Non sei.

Por fin Adelaida e dona Balbina comprenden os degoros do pai, e a filla pídelle que restitúa a fiestra no cadro. Nogueira e Antonio anuncian que os mariñeiros  están dispostos a entregala. Axiña aparecen na casa de don Miguel para devolvela. Reconciliados, todos xuntos beben viño.

FIN D’A FIESTRA VALDEIRA

A diferenza da segunda edición, a primeira inclúe a maiores catro contos breves de argumento desacougante.

O neno suicida. Un neno morre dun disparo na tempa. Este neno naceu sendo vello e viviu cara atrás. Entre os cincuenta e os quince anos traballou e fíxose rico e, antes de esvaer, suicidouse.

A morte de Estreliña. Dieste fálanos dunha nena que foi a ledicia de todos os que a coñeceron e da tristeza dos pais no velorio.

Espanto de nenos. Os nenos senten o primeiro medo metafísico logo de ter sido esculcados por un ollo a través dunha fenda.

O grandor do mundo. O emigrante volve a casa cheo de saudade e alí albisca a inmensidade do mundo.

(1)  Fonte da imaxe de Rafael Dieste: Rafael Dieste. 1899-1981 Unha fotobiografía
(2)  Carta de Ánxel Casal a Rafael Dieste. 9 de xaneiro de 1928. Ánxel Casal (1895-1936). Textos e Documentos. Dobarro Paz e Vázquez Souza. Ediciós do Castro, 2003. P. 194.
(3)  Dos arquivos do trasno. Contos do monte e do mar, de Rafael Dieste, foi impreso en Vigo no obradoiro de El Pueblo Gallego en 1926. Tamén esta obra está incluída entre os libros distribuídos por Nós.
(4)  Ibidem nota 2. P. 197.
(5)  Ibidem nota 2. P. 198.
(6)  Constantino Candeira. Arquitecto e membro do Seminario de Estudos Galegos. A el débese a actual restauración da Praza da Quintana. O arquitecto Constantino Candeira. Begoña Soneira Beloso. Ediciós do Castro. 2006.
(7)  Rafael Dieste. 1899-1981 Unha fotobiografía. Xosé Luís Axeitos. Edicións Xerais de Galicia, Vigo. 1995


sábado, 12 de outubro de 2013

ARQUIVOS DO SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS III


 
ARQUIVOS DO SEMINARIO DE ESTUDOS GALEGOS III / Varios autores
1929
Nós, Pubricacións Galegas e Imprenta. A Cruña
338 p ; 24 cm.

O terceiro volume dos Arquivos do Seminario de Estudos Galegos ten data de publicación de 1929. Non obstante, sabemos pola correspondencia cruzada entre Ánxel Casal e Salvador Cabeza de León, presidente do Seminario, que saíu do prelo en 1930.

Xa lle decia a Martinez que activasen o envío dos orixinales dos «Arquivos III» pra podelos dar antes de fin de ano, pois levan data 1929 e non fai ben que sallan no 30. (1)

Nunha carta dirixida ao mesmo Cabeza de León en marzo de 1929 con motivo da publicación do segundo volume dos Arquivos, Casal manifesta que o libro semella ser unha “cousa allea pol-o idioma ¿Cando han ir todos na nosa lingoa?”. Neste terceiro volume que escolma a actividade anual do Seminario, catro dos doce traballos están escritos en castelán (correspóndese cos estudos de investigación científica), un deles en portugués (etnografía) e sete en galego (traballos etnográficos, históricos e lingüísticos).

Entre todos eles destaca, tanto pola extensión como pola calidade, a primeira serie das Cántigas populares da Arousa, de Fermín Bouza Brey, tamén publicada pola editorial Nós como separata exenta dos Arquivos en 1931. O autor recolle un feixe de cantigas que el mesmo define como “Un mangado de rosas novas apañadas nas craras mañáns da nosa lírica popular pol-as sebes da ribeira galega”, defendendo a necesidade de recadar a poesía social e popular de cada unha das localidades para así chegar a coñecer a alma de Galiza.

Cómpre tamén destacar o traballo de Xosé Filgueira Valverde encol das festas barrocas de San Pío V en Santiago no ano 1713, editadas como libro exento por Nós en 1931, e que recolle unha das festas compostelás do século XVIII, “pero non con ánimo de evocación pintoresca senón pra encher unha cédula na hestoria do barroco das nosas arquitecturas e das nosas letras, afondando no mesmo estilo da vida barroca, entusiasmo e movimento a toda costa”.

E tamén resultan notables as descricións de Xosé Ramón Fernández-Oxea sobre as igrexas de Santa María a Real de Cesuris, San Miguel de Vidueira e San Salvador de Sobrado de Trives. Serve como exemplo da excelente prosa de Ben-Cho-Shey o seguinte fragmento sobre a primeira delas:

É templo de vella historia que soupo vestir a moda de todos os tempos, e hoxe, que xa lle pasaron os días groriosos, ainda campa locindo entre o barroquismo do seu derradeiro traxe, as pequenas lembranzas románicas e oxivais que garda como executoria da sua nobreza.





Orde dos traballos

El Observatorio Astronómico de Lalín y sus coordenadas geográficas
Ramón María Aller
Pp. 7-26 (+3 páx. adicionais con fotografías)

D. José Rodríguez González (O matemático de Bermés)
Ramón María Aller
Pp. 27-95

Contribución al estudio de los minerales de wolframio de Galicia. Análisis de las wolframitas de La Brea, Corpiño y Carboeiro (Lalín) Pontevedra
Isidro Parga Pondal
J. Vázquez Garriga
Pp. 99-103


O culto da Alfádiga e dos cravos. No amor en na crença (Esboço etnográfico)
Alberto V. Braga
Pp. 107-136

Impresiones de la excursión científica a la sierra de los Ancares, Invernadero y Queija, en el mes de julio de 1927
Luis Iglesias e Iglesias
(Direitor da seición de Cencias)
Pp. 139-150



Cántigas populares da Arousa (Primeira serie)
Fermín Bouza Brey
Pp. 153-204





A cerámica de Niñodáguia
Xosé Fernández
A. Dacal
Pp. 207-215 (+3 páx. adicionais con fotografías)

As eirexas de Cesuris e Vidueira
Xosé Ramón e Fernández Oxea
Pp. 219-250 (+5 páx. adicionais con debuxos e fotografías)

A eirexa de San Salvador de Sobrado de Trives
Xosé Ramón e Fernández Oxea
Pp. 253-265 (+5 páx. adicionais con debuxos e fotografías)

Contribuzón ao estudo da historia de Galiza, sobre os “Capitula Martini”
Pauliños Pedret Casado
Pp. 269-289




As festas de San Pío V en Santiago no ano 1713
Xosé Filgueira Valverde
(Conselleiro do Seminario)
Pp. 293-329




Unhas notas inéditas de Oviedo Arce. Verbas pra compretar o diccionario de Valladares
Álvaro de las Casas
Pp. 333-338




O primeiro volume dos Arquivos complétase coa listaxe dos membros da Comisión Direitora do Seminario no curso 1930-1931. Tamén inclúe a relación das entidades protectoras e dos socios da institución.

(1)     Carta dirixida por Ánxel Casal a Cabeza de León o 10 de outono de 1929. Ánxel Casal (1895-1936). Textos e Documentos. Dobarro Paz e Vázquez Souza. Ediciós do Castro, 2003. P. 231
(2)     Fonte da imaxe de Ramón María Aller Ulloa: www.galiciadigital.com
(3)     Fonte da imaxe de Isidro Parga Pondal: www.concellodelaxe.com
(4)     Fonte da imaxe de Fermín Bouza Brey: www.carloscallon.com
(5)     Fonte da imaxe de Luís Iglesias Iglesias: www.culturagalega.org
(6)     Fonte da imaxe de Xosé Ramón Fernández-Oxea (Ben-Cho-Shey): www.foroporlamemoria.info
(7)  Fonte da imaxe de Pauliños Pedret Casado: www.realacademiagalega.org
(8)  Fonte da imaxe de Xosé Filgueira Valverde: filgueiravalverde.blogspot.com.es
(9)  Fonte da imaxe de Álvaro das Casas: http://bvg.udc.es