JOIAS ARCAICAS ENCONTRADAS EM PORTUGAL

JOIAS ARCAICAS ENCONTRADAS EM PORTUGAL / Mário Cardozo
2 de abril de 1930
NÓS, Pubricazóns Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña

37 p ; 27 Cm.

A separata Joias arcaicas encontradas em Portugal escrita por Mário Augusto de Vasconcelos Cardozo foi impresa na rúa Real da Coruña en 1930.

Mário Cardozo foi un militar, etnógrafo, arqueólogo, historiador e editor de Guimarães especializado no estudo da ourivería castrexa e particularmente da citania de Briteiros, onde participou intensamente nas campañas de pescuda.

O documento impreso pola editorial Nós por conta do Seminario de Estudos Galegos foi publicado previamente no boletín Nós entre decembro de 1929 e marzo de 1930 (Bol. Nós nº 72, Pp. 207-218; Bol. Nós nº 75, Pp. 43-63), dividido en tres apartados:

I – O tesouro inédito de Cabeceiras de Basto

II – Inventario dos achados portugueses

III – Bibliografía

O tesouro a que nos vamos referir tem-se conservado quási desconhecido, desde a data do seu aparecimento, há cêrca de vinte anos! Consta de três peças de ouro: um crescente, ou lunula, e dois pequenos discos. Está actualmente em poder do coleccionador, de Viana-do-Castelo, Sr. Serafim de Sousa Neves, o qual, em fins de 1911, comprou estas jóias a um ourives que, da cidade de Braga, costumava ir feirar na súa indústria a Cabeceiras de Basto.

O ourive Fonseca mercou na feira de Cabeceira de Bastos as xoias descubertas nun xacemento indeterminado coa intención de fundilas, pero antes pasaron polas mans do anticuario Neves, quen procurou adquirilas para conservalas deica o momento en que foron vendidas por unha das súas descendentes. Actualmente poden verse no Museo Arqueolóxico Nacional de Lisboa.

O tesouro consta dunha lúnula e dous círculos confeccionados cunha fina lámina de ouro. O crecente presenta dous furados nos extremos por onde pasar o fío para cumprir a función de colar e foi pregado en tres “pelo ignorante descobridor, para melhor a ocultar no bôlso ou na carteira, juntamente cos dois discos. A dobra inicial provocou mesmo um comêço de fractua na superficie anterior da lúnula”. A peza tamén foi fracturada nun dos extremos para achegar o fragmento aos ourives e determinar o valor do ouro sen amosar o conxunto.

Os discos son aínda máis finos que a lúnula, cun espesor de 1/3 a 1/4 mm, ornamentados con círculos concéntricos usuais das representacións solares e presentan pequenos furados no centro. É probable que os discos foran cosidos sobre as roupas e cubrindo os seos dunha muller soterrada, como teñen aparecido noutros enterramentos.

O culto do Sol, como o da Lua, foi praticado na Península Hispânica desde os tempos pre-históricos até á romanizaçao, pois em muitas lápidas sepulcrais hispano-romanas se vêem ainda insculpidos os correspondentes símbolos astrolátricos.

Porén non dispor da información sobre o xacemento onde se produciu o achado, Cardozo establece a súa antigüidade por analoxía con outras pezas coñecidas da idade do Bronce, anteriores ao primeiro milenio a.C. e dunha feitura semellante ás xoias arcaicas irlandesas previas ao desenvolvemento pleno da súa ourivería, novo indicio das relacións comerciais da rexión con Irlanda e o sur de Gran Bretaña.

As joias da espécie das de Cabeceira de Basto, praticadas em finas lâminas d’ouro, podiam muito bem ter, pela sua delicadeza, uma aplicaçao meramente funerária, e, pela sua forma astral, um sentido votivo religioso, tanto mais que na Ibéria existiam grandes relações entre a necrolatria e a astrolatria.

O traballo segue coa relación das xoias prerromanas atopadas en Portugal, laiándose o autor da ausencia por aqueles días dun manual arqueolóxico que sistematice e relacione os achados.

Cardozo establece tres zonas diferenciadas. A primeira ao norte do Douro, constituída polas rexións Entre-Douro e Miño, e Tras os Montes. A segunda Entre-Douro e o Tejo, e a terceira ao sur do Tejo e sistematiza os achados en grupos formados por colares, brazaletes, diademas, lúnulas, arracadas, aneis e outros obxectos de uso non determinado.

(1)   Fonte da imaxe de Mário Cardozo: www.patrimoniocultural.gov.pt/

(2)   Foto tesouro. Antónia Lobato