LADAIÑA

LADAIÑA / De las Casas, Álvaro María
Xunio de 1927
Lar, revista mensual. Ano IV; número 34. Editorial Lar. Real, 36 – 1º. A Cruña
23 p ; 16 cm.

A novela curta Ladaíña, escrita por Álvaro das Casas, apareceu publicada co número trinta e catro na revista mensual Lar en xuño de 1927.

Esta é a segunda obra de Álvaro das Casas editada na colección logo de publicar en 1926 a peza teatral O xardín do castelo de Vidre (2).

Ladaíña está dedicada polo autor a Florentino López Cuevillas, Vicente Risco e Ramón Otero Pedrayo.

A obra narra a estancia do autor no pazo de Santo Albán para escoitar como veciños e criados contan as historias do marqués, membro da caste de fidalgos rurais do século XIX, trebón guerreiro durante a mocidade, recoñecido bebedor de viño e augardente, e home enxeñoso para saír das situacións apuradas.

A novela enxalza a figura dos señores da terra evocados na memoria de quen os coñeceu, símbolo dun tempo pasado e da sociedade rural desaparecida para dar paso aos novos propietarios procedentes da burguesía comercial, substitutos das antigas dinastías rurais.

Sinopse da obra

Aldeia, branca com’unha pomba entr’os liños brilantes, alóngase pol-o val de Roteiro adiante, mesmo á beira do río Sodomil.

A aldea chámase Ludiño e o máis rechamante que hai nela é o pazo de Santo Albán, antes propiedade do marqués e agora do amigo do autor, Xan Belouriño.

Xan Belouriño faloume un día do conto. Díxome que ainda tiña alá algús moves do tempo do marqués, libros, papés antigos, unha boa capela c-o as roupas de damasco, e, sobre todo, unha criada que xa rillaba nos oitenta e sete anos e que sabía mais contos que caben n-un libro.

A criada recorda os acontecementos máis antigos e sabe contalos con graza e detalle, de xeito que o viaxeiro, que non contaba pasar no pazo máis dun día ou dous, instálase durante dezasete para escoitar os ensarillados contos sobre festas, cregos, bandidos, xoldas, lances con espadas, pistolas e as guerras carlistas, que o autor vai anotando no libro.

Conta a criada que o marqués formou parte dunha loxa masónica en Madrid conxurada para acabar con Prim, e temendo verse involucrado no crime decidiu fuxir e refuxiarse no pazo, de onde saíu pouco despois para participar na guerra carlista, tomando partido polo pretendente don Carlos, quen durmiu unha noite na casa.

A noitiña por fin chegou con catro mais: un d’eles alto, de barba branca, mesmamente igual a iste que vostede ve eiquí no retrato. ¡Era o Rei!

A vida do marqués transcorre como a dun personaxe de novela, e o final tamén resulta épico.

-      Com’o Sr. Marqués non houbo houtro.

Xanciño, o pastor d’ollos de lume, espertou e rascando nas pernas dixo:

-      Ben se ve.

I-ollou pr’o retrato grande; un retrato do salón en que o marqués ficou pr’a eternidade coa sua gorra bermella, seu uniforme de galós d’ouro, suas cruces, seu bastón de mando i-us papés na mau.

-      Tal foi a sua morte – añadiu o crego.

E contouse o conto.

Cando o derradeiro marqués sentiuse pra morrer, ergueuse do leito; vestiu a capa branca dos freires de Calatrava, mandou chamar o crego pra que lle trouxeran o Santo Viático, pasou â capela i-alá recibiuno axoenllado c’unha maxestade que a todos feriu. Logo, despois d’estar rezando moito tempo, levantouse, bicou a táboa do altarciño e contra el quedou morto sin decir nin ¡ai!

Catro días estivo sin lle dar terra. E nin fedía, nin se puxo teso, nin tan siquera pechou a boca: parecía dormidiño. E tan branco, tan limpo, tan ben posto, tan arranxadiño... era un santo dos ceus.

(1) Fonte da imaxe de Álvaro das Casas: bvg.udc.es

(2) O xardín do castelo de Vidre. Álvaro María de las Casas. Lar, revista mensual. Nº 28. Nadal de 1926. A Cruña. (Comentado neste mesmo lugar en xaneiro de 2013).