NOTAS HISTÓRICAS

NOTAS HISTÓRICAS / Antón Taboada Roca
1933
NÓS, Pubricacións Galegas e Imprenta. Hortas, 20. Santiago

126 p ; 28 Cm.

A separata Notas históricas foi escrita por Antón Taboada Roca e impresa na rúa das Hortas de Compostela en 1933.

O traballo está editado como documento exento e tamén apareceu incluído na monografía Terra de Melide, obra colectiva promovida por Taboada e elaborada polos membros do Seminario de Estudos Galegos, iniciando no mes de decembro de 1929 os traballos de campo sobre a comarca da Terra de Melide, que habían prolongarse ao longo de tres cursos sucesivos.

Taboada, farmacéutico en Melide e irmán do conde de Borraxeiros, publicou varios estudos heráldicos sobre as liñaxes galegas, ademais doutros traballos puntuais etnográficos e históricos.

As Notas históricas ábrense coa referencia á terra de Abeancos, integrada polos concellos de Melide, Santiso e Toques, que segundo as actas de concilio de Lugo no ano 569 estaba composta por once antigos condados, limitando o estudo aos de Dorra (Monterroso) e Ulloa.

A terra de Abeancos aparece partida en diversos coutos e xurisdicións, compostos por diferentes freguesías. En concreto a vila e xurisdición de Melide pertenceu á igrexa de Santiago desde o ano 1212.

Era costume antiga que cando os arcebispos entraban de novo en Sant-Iago, saíse o Concello da referida cibdá a esperalos á Melide, por ser o pirmeiro pobo de sua dinidá que se atopaba vindo de Castela.

A continuación o autor describe cales foron as vías históricas principais e recrea unha estampa sobre a vida en Melide no século XVIII nos seus aspectos relixiosos, institucionais, as feiras, os impostos, os cultivos e o comercio.

Según o catastro contaba con dous cortadores de carnes, dous xastres, dous ferreiros, dous carpinteiros, un garnicidor de sillas, un pelambreiro, once zapateiros, oito curtidores que ademais traballaban de labradores o mesmo que os outros de ditos oficios.

Os seguintes capítulos describen momentos históricos sinalados na historia de Melide, comezando pola guerra de Independencia, con información sobre as proclamas e ordes de alistamento.

Aun que por las contingencias en que nos hallamos todos los habitantes de Galicia quedan declarados Soldados, deben entrar solo en esta primera conscripción los solteros de 16 a 40 años. Los que resulten sobrantes del contingente y los que haiga alistados de los demás estados, deben estar tan prontos para las restantes conscripciones que se necesiten, que solo un ligero aviso baste para reunirlos en el punto que se les señale.

A obra segue coas loitas entre realistas e constitucionais no primeiro terzo do século XIX e a primeira guerra Carlista, relatando o combate entre oitocentos carlistas comandados polo crego Freixó contra as forzas gobernamentais acantoadas na vila, a piques de ceder a praza.

Suprimidos coutos e xurisdicións en 1834, constituíronse os concellos entre os que estaba o de Melide, integrado por vinte e seis parroquias. Taboada revisa as actas municipais e anota os principais acontecementos ocorridos no concello durante os anteriores cen anos.

O Auntamento en 6 de Febreiro de 1847, tomóu, entre outros acordos, o de crear unha escola elemental compreta de primeira educación n-ista vila, señalándolle a dotación de mil cen reás ô ano, casa pra vividoiro do mestre e carto n-ela pra comodidá dos nenos. Pra os probes, era de balde o insiño, pero os ricos tiñan que pagarlle ô mestre o que conviñesen.

Por último, a obra dedica un capítulo extenso á descrición da nobreza da comarca, numerosa pero cativa en palabras do autor, composta por pequenos fidalgos suxeitos ao señorío da igrexa e das casas de Monterrei e Altamira.

Por falla de cantería n-esta bisbarra, as residencias señoriás, non foron tan boas como n-outras partes. Até os comenzos do século XVII, a maor parte d’elas, eran casas terréas. O tipo mais xeral, dende a data, foi o de vividoiro composto de sobrado, e fincando, ou perto d’el, outras dependencias: cortes, cortellos, pendellos, palleiros, etc.

As últimas páxinas relacionan trinta e cinco casas e pazos, incluíndo o deseño das pedras de armas e a xenealoxía dos descendentes.

(1)   Fonte da imaxe de Antón Taboada Roca: Farmacia Hermanos López Río, Melide