D. JOSÉ
RODRÍGUEZ GONZÁLEZ (O MATEMÁTICO DE BERMÉS) / Aller, Ramón
M.
1929
Nós, Publicacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña
Nós, Publicacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña
71 p ; 24
cm.
D. José
Rodríguez González (O matemático de Bermés), separata
exenta dos traballos do Seminario de Estudos Galegos elaborada por Ramón María Aller Ulloa, foi impresa
pola editorial Nós na Coruña en 1929.
.jpg)
Este texto escrito en castelán constitúe o traballo de
ingreso de Aller no Seminario de Estudos
Galegos, presentado o 5 de novembro de 1928 e tamén foi incluído no terceiro
volume dos Arquivos do SEG.
Ramón Aller foi un crego
que exerceu por vocación como matemático
e astrónomo. A el débese a
construción do primeiro observatorio estable galego en Lalín no ano 1912, no edificio que actualmente ocupa o Museo Municipal
Ramón Mª Aller.
Era tal a produción
científica no pequeno establecemento lalinense que no estranxeiro pensábase que
nese Observatorio traballaba un amplo número de astrónomos. Non obstante, como
dicía D. Ramón, coa ironía que o caracterizaba, “o persoal redúcese á unidade”.
(2)
Aller publicou varios traballos científicos editados nos Arquivos
do SEG (3)
En el mes de junio de 1928 tuve el honor de recibir la visita de varios miembros del Seminario de Estudios Gallegos de Santiago los cuales, en medio de animada conversación y caldeados sin duda por el entusiasmo de sus investigaciones en estas tierras de Deza, creyeron que yo podía ser un investigador más y… héme aquí comprometido a escribir sobre o matemático de Bermés. (4)
Rematada a Guerra Civil, Aller incorporouse á Universidade primeiro como profesor da que máis tarde sería Facultade de Matemáticas da USC e logo como primeiro catedrático de Astronomía da institución.
D. José
Rodríguez González (O matemático de Bermés) foi o traballo
máis extenso dos escritos por Aller para o SEG e nel debulla a biografía deste
home ilustrado e singular no seu tempo.
Uno de aquellos
genios que de raro en raro forma la Providencia para los conocimientos sublimes.
Sobre Rodríguez ficaron algunhas lendas na terra de Deza
onde naceu, como que cando tiña que resolver un problema complicado paseaba gardando
o equilibrio sobre unha trabe acanalada instalada por riba dunha congostra e destinada
a conducir a auga dunha leira a outra.
Rodríguez non viviu para transmitir a súa sabedoría,
senón para adquirir decontino novos coñecementos. Por este motivo viaxou por
boa parte de Europa engaiolado polas novas disciplinas como a mineraloxía ou a
astronomía e deixou unha cativa obra escrita. O labor docente enfastiouno e
abandonou as obrigas como catedrático valéndolle o alcume de lacazán por parte
do claustro, como el mesmo recoñeceu.
Politicamente, Rodríguez foi liberal e defensor da
constitución de 1812, enfrontado “ás xentes amigas
das lúgubres tinieblas”.
Sólo una obcecación
pudo sacar de quicio, constitucionalmente,
a un hombre así; y bien lo demuestra en sus últimas cartas al ver la amargura
que le causan no sólo los “locos fanáticos” sino los “furiosos”.
Sinopse da obra
 |
| José Rodríguez González (5) |
José Rodríguez naceu
en Santa María de Bermés, parroquia
do concello de Lalín, en 1770 e morreu en Compostela
en 1824.
Estudou no seminario de Monforte e máis tarde obtivo o título de bacharel en filosofía, cursando a carreira de teoloxía en Compostela. En 1801 obtivo a cátedra de matemáticas da
facultade de Medicina.
O propio Rodríguez manifesta nunha carta dirixida á universidade
dominar “medianamente los ramos de arizmetica,
algebra, geometría, trigonometría plana y sublime, curvas algébraicas y calculo
diferencial, integral y el de las variaciones xuntamente con los principios de
mecánica hydrostativa, astronomia y aplicación respectiva a dichos ramos”.
En 1803 o claustro concedeulle permiso para viaxar a París “con
el objeto de perfeccionarse y extender sus conocimientos”. Alí foi
comisionado para executar medicións xeodésicas da costa española, sendo
pioneiro na triangulación da costa mediterránea. Nos seus traballos, Rodríguez
demostra a elipticidade dos meridianos terrestres, refutando as medicións
anteriores e aproximando con maior precisión do que se fixera antes a forma
irregular da terra.
La Tierra es un elipsoide achatado por los polos y abultado por el Ecuador, como
había afirmado Newton y comprobado las mediciones geodésicas.
Logo dunha breve estancia en Compostela en 1812 para
facerse cargo da cátedra, viaxa a Alemaña
e Francia coa intención de continuar
os estudos, desoíndo as reclamacións do claustro de Compostela na que lle
pedían que atendese as obrigas docentes.
Desde Francia actuou como provedor de aparellos
tecnolóxicos por conta da universidade, entre os que enviou uns anteollos
acromáticos encargados por Fontán, e
tamén visitou Italia e Suíza para desenvolver traballos sobre
mineraloxía.
Neste tempo conseguiu unha colección de modelos
cristalográficos agasallo do abate Haüy,
fundador da cristalografía, que logo da súa morte ficaron depositados na
universidade de Santiago.
En 1819, Rodríguez deixa definitivamente vacante a
cátedra e incorpórase como profesor de Astronomía ao Museo de Ciencias Naturales de Madrid, encargándose da organización
do observatorio madrileño, o cal non tiña dotación económica e os ingresos
procedían principalmente dos demandados almanaques que incluían predicións. Non
obstante, os impresos polo matemático tiveron pouca difusión e constituíron
unha ruína económica.
En Asturias no se ha
vendido uno, y en Orense muy pocos, a pretexto de que los Curas influyen en las
gentes, diciéndoles que el Calendario de este año es hecho por un republicano;
expresiones que me refiere el Comisionado de aquella Ciudad, así como aquí la
mayor parte de los que lo compran, quitan las hojas de lo que trata de
política, y tan solo se quedan con las Lunas y Santos; esto es para que vea
usted adonde llega el fanatismo de estas gentes.
Rodríguez non agachou a súa militancia republicana e a simpatía pola constitución de Cádiz, ao tempo que rexeitaba o escurantismo
clerical.
En último resultado
será preciso acabar con Canónigos, Prelados, y con toda la demás canalla
religiosa; y volver a regenerar esta clase tan respetable, y tan necesaria para
el estado.
O matemático prestou xuramento como deputado elixido por
Galiza o 7 de marzo de 1821, entrando no Congreso
onde traballou en prol da constitución dunha quinta provincia galega, que había
ter a súa capital en Compostela.
En 1823 fuxiu a Portugal
logo do final do Trienio liberal e
pouco despois volveu xa enfermo a Galiza, onde morreu en setembro de 1824 e foi
soterrado na igrexa de Santo Agostiño
de Compostela.
A separata remata dando conta da tradución do inglés do traballo
máis coñecido de Rodríguez.
Observaciones sobre
la medición de tres grados del meridiano dirigida en Inglaterra por el teniente
coronel William Mudge.
Neste texto Rodríguez maniféstase en contra das
conclusións de Mudge sobre a triangulación xeolóxica de Inglaterra e Gales.
O autor sabe da existencia doutros escritos polas
referencias de Fontán, quen foi
alumno de Rodríguez, pero os documentos do matemático perdéronse logo da súa
morte.
Para coñecer información máis precisa e
actualizada sobre José Rodríguez podes consultar nesta ligazón o texto de Margarita Barral en CulturaGalega.org
(1)
Imaxe de Ramón María Aller: usc.es
(2)
Docobo
Durántez, José Ángel ([2012], “Ramón María Aller Ulloa”, en Álbum da
Ciencia. Culturagalega.org. Consello da Cultura Galega. [lectura: 03/08/2014]
[URL: http://www.culturagalega.org/albumdaciencia/detalle.php?id=237.
(3)
El observatorio astronómico de Lalín y sus coordenadas
geográficas (Arquivos III, 1929), D. José Rodríguez González (o matemático de Bermés) (Arquivos III,
1929), Programa del observatorio de
Lalín (Arquivos IV, 1932), Constantes
de un instrumento paraláctico (Arquivos IV, 1932).
(4)
Esta
nota incluída na monografía escrita por Aller alude á xeira dos membros do
Seminario polas terras do Deza coa intención de preparar un volume
interdisciplinario semellante ao editado en 1933 sobre a Terra de Melide, que
neste caso non chegou a editarse.
(5)
Fonte da
imaxe de José Rodríguez González: Barral Martínez, Margarita ([2012],
“José Rodríguez González”, en Álbum da Ciencia. Culturagalega.org.
Consello da Cultura Galega. [lectura: 04/08/2014] [URL: http://www.culturagalega.org/albumdaciencia/detalle.php?id=313
Ningún comentario:
Publicar un comentario