sábado, 20 de setembro de 2014

O BUFÓN D'EL REI



O BUFÓN D’EL REI / Vicente Risco
18 de febreiro de 1928
Nós, Pubricacións Galegas e Imprenta. Real 36-1º. A Cruña
47 p ; 17,3 cm.

A peza O bufón d’el Rei incluída na colección de Teatro Galego da editorial Nós e escrita por Vicente Martínez-Risco e Agüero foi impresa na Coruña en 1928.
O Bufón d’el Rei. Drama en catro pasos, recibiu o premio da Festa da Lingua Galega celebrada en Compostela en 1926, organizada pola Liga de Amigos de Santiago.
O teatro foi unha das ferramentas das Irmandades da Fala para normalizar o uso do galego nos ambientes urbanos. Moitos intelectuais galeguistas forneceron textos dramáticos destinados aos cadros de afeccionados. Non obstante Vicente Risco non traballou con intensidade este eido creativo, pois esta é a única peza dramática coñecida do autor.

Nela Risco preséntanos o Bufón, un personaxe cohibido, prisioneiro nun corpo eivado, pero convencido da súa superioridade intelectual sobre os membros da Corte.
Na peza teatral O bufón de El Rei pode que haxa un amargo autorretrato, alguén de corpo débil e mente inquisidora e poderosa. (2)

Alén diso, o texto expresa a miseria moral do Bufón, quen actúa por vinganza e envexa contra a raíña e o cabaleiro “fermoso e forte e de sonados feitos”.
A obra pódese considerar como un estudio de deformidade física e moral e da súa interrelación. (3)
O Centro Dramático Galego levou a escena a obra no Teatro Principal de Ourense en 1997 baixo a dirección de Manuel Guede e con Xosé Manuel Olveira “Pico” no papel do Bufón. A valoración do director sobre o texto orixinal que el mesmo adaptou resulta pouco favorable.
O texto de Risco é complexo e precario. É áspero e con problemas de estrutura dramática. É brevísimo e, sen embargo, pretensioso. Quere opositar á totalización. Retórico. Con fallas narrativas de aprendiz e incoherencias na súa armazón que delatan a quen descoñece os mecanismos elementais do xénero ou a quen non a deixou madurar suficientemente, co obxectivo de presentalo ás présas a algún concurso teatral. (4)
Particularmente, aprecio este xuízo abondo rigoroso cos méritos do texto, pensado en inicio para ser representado por un cadro de afeccionados coa intención de sacar o idioma galego do rexistro chocalleiro e folclórico ao que estaba reducido no teatro (5), e que non foi concibido para dar soporte a unha, daquela impensable, grande montaxe escénica.
Sinopse da obra
Primeiro Paso
O Bufón e o capitán Guindamor conversan.
O Bufón: O Capitán i-o Bufón diferéncianse no emprego que lle dan âs suas necedades: Vós Señor Capitán consagradeslla ô azor, eu adico a miña ô Rei. Non hai outra distancia.
O Bufón rexeita a súa condición de monstro, sentíndose cativo dunha vida que non pediu e ama en segredo á raíña Iolanda, namorada do capitán Guindamor. Ofendido, o Bufón informa o rei do encontro entre os amantes.

El-Rei: Digo que mañá pol-a noite, viremos da vila eu e mais ti, soliñol-os dous, colleremos eiquí catro dos de mais fianza, e pillarémolos. E farei xustiza sen que ninguén se decate. Vaite!

Segundo Paso

A raíña e Guindamor parrafean na terraza do pazo.

Yolanda: Ouh, Guindamor, ten coraxe deic’a fin; lévame d’eiquí, andemos acocharnos moi lonxe, cos piratas das illas cobertas de brétema... Eu teño moito medo eiquí...

De súpeto entran na escena El-Rei, catro homes armados e o Bufón para deter os amantes.

O Bufón: Alá vai todo!... Ouh, a cobra acochada antr’a ramallosa, antr’as roseiras froridas! A salamántiga ponzoñosa!... Maldito, maldito bufón!

Terceiro Paso

Guindamor será executado contra o abrente. O Bufón visita o cabaleiro na cela.

Bufón: Eu fun, Guindamor, eu fun quen vos descobríu, quen vos persigueu, quen axexou noite e día atrás de vós, atrás de Yolanda pra vos pillar no allo; eu fun quen levou ô Rei da mau pra que vos atrapara e vos botara a pouta de ferro... Guindamor, toda a vosa vida foi de rosas, mais eu, O Bufón, o monstro, o portento, eu fun o vencedor.
Guindamor: Xá o sei, Señor Bufón; xa o sei, e perdóovos pra que Deus me perdoe a mín.

O Bufón afirma telo entregado por odio, por envexa, por vinganza e non por lealdade ao Rei. Porén, o cabaleiro perdóao e sinte compaixón. Como último favor entrégalle o anel da raíña e pídelle que llo devolva.
 
Cuarto Paso

Ortruda, a dama da Raíña, recibe o Bufón para desenmascaralo: o Bufón é o duque Galehaut de Kerganor.

Galehaut foi primoxénito do duque Lisuarte, e sendo “xorobado, torto pra un lado, feo, nin podía montar d’acabalo com’os homes, nin podía co-as armas” temeu perder o morgado da casa e acordou desfacerse do irmán Tintagil entregándollo a uns cómicos de paso. Daquela o pai botouno da casa e Galehaut transformouse no bufón do Rei.

Os cómicos venderon a Tintagil a un fidalgo e co tempo armouse cabaleiro, chegando ao reino co nome de Guindamor.

Iolanda recupera o anel e despreza o raposeiro Bufón.

O Bufón: Raíña Yolanda! Eu vin eiquí homildoso i-arrepentido cumpril-a derradeira vontade do que vai morrer por vós!... Nada vos debo! Despreciado fun toda a vida pra qu’agora me firan vosos aldraxes!... Raíña Yolanda! O duque Galehaut de Kerganor amouvos coma ningún outro pod’amar n-iste mundo. De feo puña medo miralo, i-era bufón d’El Rei. Outro aventureiro trunfou no voso querer, e fíxovos faltar â fé xurada no altar. Mail-o bufón vingouse... Mañá o cadávre martirizado de Guindamor queimarase ô lume das brasas, e as suas cinzas irán â esterqueira. Canto a vós, Yolanda, morreredes d’unha doenza estrana d’eiquí a un día ou dous. Vos, Ortruda pediredes esmola pol-as rúas da vila, pol-os carreiros e nas portas das eirexas... Abofé qu’a venganza é dina d’un Kerganor.
A Raíña: Golod! Golod!
O Carceleiro: Que manda a miña señora?
A Raíña: Colle a iste maldito e bótao da torre abaixo. Que volva pr’o inferno d’onde surtíu!
(O carceleiro agarra ô Bufón, e guinda co-il pol-a fenestra).

(1)    Fonte da imaxe de Vicente Risco: bvg.udc.es
(2)    Vicente Risco, tráxico bufón, intruso perturbador. Suso de Toro. El País. 28 de xaneiro de 2011.
(3)    galegos.galiciadigital.com/gl/vicente-martinez-risco-y-agueero
(4)    Memoria dunha montaxe: a propósito de O bufón de El Rei. Manuel Guede Oliva. Centro Dramático Galego. Revista galega do ensino – nº 18 – febreiro de 1998.
(5)    O Decreto de Separatismo publicado en 1923 polo xeneral Miguel Primo de Rivera, só permitía a utilización das chamadas neste documento legal "linguas rexionais" en representacións de tipo ruralista e folclórico. As obras que escapaban destas tendencias podían ser publicadas, mais non levadas sobre o taboado, debido a que a súa difusión no papel era moito menor que na escena, posto que estas pezas serían lidas por minorías cultas xa convencidas do ideario galeguista. Conservatorio Nacional de Arte Galega. galipedia.org


Ningún comentario:

Publicar un comentario