DISCURSO DO DR. PORTEIRO Ó FUNDARSE A IRMANDADE DA FALA EN SANTIAGO NO ANO 1917

DISCURSO DO DR. PORTEIRO

NÓS, Pubricacións Galegas e Imprenta

1932

16 pp ; 20 Cm.

 

O folleto Discurso do Dr. Porteiro ó fundarse a Irmandade da Fala en Santiago no ano 1917 (Segunda edición) recolle o discurso pronunciado por Luís Porteiro Garea e foi editado por Nós en Compostela en 1932.

A primeira edición do folleto foi editada en Compostela na Tipografía Galaica.

Luís Porteiro foi presidente e un dos fundadores da Irmandade da Fala en Compostela no acto celebrado no Círculo Católico de Obreiros, situado no número 21 da rúa do Vilar, o día 28 de maio de 1916.

 Durante a súa curta pero intensa vida pública – Porteiro faleceu en 1918 vítima do andazo da gripe – actuou como propagandista do nacionalismo desde unha perspectiva progresista, procurando facer das Irmandades, constituídas no comezo como un grupo de intereses difusos, un axente activo de cambio cun proxecto político propio, transcendendo o rexionalismo cultural para impulsar a acción política

Primeira Edición 1916

O grupo local do Partido Galeguista de Compostela recupera o discurso pronunciado por Porteiro ao tomar posesión do cargo de Conselleiro da Irmandade, coa intención de publicalo como unha homenaxe no Día de Galiza de 1932.

Porteiro divide o discurso en doce apartados que resumen a situación da Galiza do momento.

I. Falar e escribir en galego, como saibamos

Porteiro confesa que foi empurrado a dirixir a primeira xunta da Irmandade da Fala por Antón Villar, desde a súa columna de opinión na Voz de Galicia.

Escribo en galego, i escribo mal. ¡Qué queredes!... Nunca hastra hoxe escribín. Xamais mo ensiñaron nin eu me coidéi do adeprender! E agora, pregúntovos: si poido escribir no idioma que non aprendín nas escolas, nos epítomes, nin nos dicioarios ¿n-é verdade qu-isa língoa deber ter raíces moi fondas no meu peito, na i-alma da miña raza cando non-a enterraron pra sempre os abandonos alleos e os propios?

O autor identifica un dos primeiros obxectivos das Irmandades na recuperación do idioma esquecido, como molde dos pensamentos e sentimentos dos galegos.

 

II. O renacemento hispano, e a guerra

Porteiro enxalza o movemento renovador que xorde logo da catástrofe do 98, onde as rexións deben protagonizar un novo tempo, virando as costas aos gobernos corruptos e responsables das guerras.

 

III. A conciencia do noso pecado

Os galegos non deben culpar os estranxeiros dos seus males. Se pensan que os culpables son outros, agardarán con indiferenza que estes remedien o mal.

Naide máis que nôs ten culpa do que nos pasa; naide máis qu’o noso traballo nos ha salvar. E si non decídeme: ¿á quén botámol-a culpa do abandono impiedoso en que deixamos o idioma? ¿Qué xigante nol-o ten encantado?... Pois o mesmo nos sucede con todo.

 

IV. Amar Hespaña e Galicia

A cerna do desprezo que os forasteiros senten polo galegos está na mansedume e o comportamento destes.

O mundo non respeta á quen non comeza por se respetar á sí mesmo e os seus... Ben vedes o que fixemos do idioma – verbo da raza –; pra moitos chegóu á ser cousa despreciabre, vergoñosa, repunante... Aínda máis: hai quen pasa en Madrí tres meses e ven falando andalús.

Para comezar a respectarse os galegos deben coñecerse primeiro a si mesmos: a súa historia e os problemas económicos e xurídicos, e non agardar que veñan de fóra a dárllelo todo “feito, direito e regalado”. 

V. A nosa posición no mundo

O desenvolvemento de América favorecerá a conexión económica, científica e artística con Europa, antes de extinguir o dominio europeo en favor de Asia. Entre tanto, o porto de Vigo é o mellor situado para soster as relacións con América, favorecido tamén polo idioma que permite conectarmos con Portugal e a América de influencia portuguesa.

 

VI. Cuestións interiores. Síntese

Os problemas externos envolven outros internos e do mesmo xeito que os galegos perderon oportunidades no pasado, poden perder agora a ocasión de utilizar Vigo como plataforma de comunicación co alén mar, de non darse conta da súa importancia.

 

VII. O capital galego

Galiza padece dun déficit de estruturas; en particular ferroviarias. Os cartos no virán de fóra e Porteiro apela aos cartos dos galegos do exterior e o interior, sinalando que non hai nada menos patriota que o capital.

¿Qué fixeron a maoría dos nosos homes de cartos, ou os banqueiros qu’os dirixen?... Poñer os seus aforros en valores estranxeiros resultando qu’o galego que tivo que sair da patria pra ofercer o seu talento e a sua freba á empresas d’outras terras, acaba por mandarll’os seus aforros tamén. Os capitales galegos fan camiños de ferro en Venezuela e n-a Arxentina, e aquí non temos cartos pr’os nosos e sometémonos ôs estranxeiros mediatizando ô país, apolillando a súa libertade.

 

VIII. A industria e o traballo

A industria galega está afogada polo arancel protector doutras rexións, cando é a única librecambista. O gando, as sardiñas en conserva... non precisan protección para conquistar os mercados interior e exterior, pero son vítimas do arancel español que encarece os produtos importados e dificulta as exportacións.

 

IX. O dereito, Xuíces e Notarios

É unha inxustiza esixir que os cidadáns entendan o castelán e deban empregalo diante da administración de xustiza, como tamén é inxusto que os funcionarios, xuíces e notarios, non teñan a obriga de coñecer o idioma.

Os Maxistrados en xeneral son tan finchados e presuntosos que non lles cabe n-a canteira qu’un home á quen eles non entenden, non os entenda á eles.

 

X. A arte. A música galega

Os galegos descoñecen a historia da súa propia cultura e non se preocupan de protexela.

O Pórtico da Groria consérvase ben porqué está ond’está, senón ¿qué sabemos o qué d’él fora?

Tamén a música popular foi menosprezada e Porteiro alenta as corais de Galiza “pra que traballen por ese renacemento, máis ben con festas populares, que con refinamentos d’academia afogados n-as catro paredes d’un salón”.

 

XI. A crise da nosa poesía

Un dos resultados do abandono do idioma galego é a falta de poetas e a poesía só florece no idioma falado ou sentido desde o berce, porque é quen de expresar o sentimento e o pensamento. A produción poética galega dos últimos vinte anos, con excepcións senlleiras, manifesta pobreza e máis semella parodia e afectación.

Un xenio galego simbolizando á Castela é imposibre; i-a Galicia soilo a pode representar no seu verbo: en galego. Esquencer éste é aforcar a posibilidade de que Galicia teña poetas e se conte coma un valor na literatura universal.

 

XII. Ramón Cabanillas

Cabanillas ven remover a apatía sentindo no interior as dores da patria e interpretándoas cara a multitude, ás veces tenro e outras irado.

Pra ese poeta, qu’é o noso guía, e pra Villar Ponte (o promovedor que lle sigue n-este movimento) así como pro gran Aurelio Ribalta, e pra Rodrigo Sanz (os nosos mestres i-os nosos Quixotes) acabo pedíndovos devoción i-aprauso.