DE MIN PRA VÓS (CONTOS DO POBO)

DE MIN PRA VÓS (CONTOS DO POBO) / Carballal, Ricardo
9 de agosto de 1928
Nós, Pubricacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña
122 p ; 16 cm.

De min pra vós (contos do pobo), obra póstuma de Ricardo Carballal, saíu do prelo de Nós en agosto de 1928.

O libro escolma os contos publicados por Ricardo Carballal en A Nosa Terra, segundo informa Ánxel Casal no prólogo que precede a obra.

A Editorial NÓS pon â venda este libro de contos do malogrado escritor galego e férvido loitador galeguista Ricardo Carballal, c’o dobre propósito de divulgal-os e rendir un testimoño â sua lembranza.

Carballal, morto na prenitude das suas facultades literarias, foi dos primeiros fundadores da Irmandade da Fala cruñesa, punto de partida da actual renascencia galega. Patriota fervoroso con unha autuación exemprar no campo galeguista foi dos primeiros en acadar o grorioso tíduo de «bó e xeneroso» de que falou Pondal. As páxinas de «A Nosa Terra» están nos seus primeiros anos ateigadas de ademirabres probas do gran talento e nobre ideal galego de Carballal. D’elas son tirados estes contos que a Editorial NÓS imprenta n’un nobre propósito de divulgación e segura de facer unha obra mais a favor da literatura galega hoxe en vigoroso rexurdimento.

Ricardo Carballal foi un dos máis activos redactores do semanario A Nosa Terra desde a súa fundación en 1916 e até 1918. Comezou escribindo pezas de opinión e a partir do número sete publicou tamén os seus Contos do Pobo. Textos que pola súa calidade literaria e imaxinación ben merecen unha nova edición que os rescate do esquecemento.

De min pra vós foi o título da sección onde apareceron os contos de Carballal desde o ano 1917.

Ademais deste volume póstumo, o autor publicou un único libro en 1919 titulado O secreto acubillado, editado na Coruña polo xornal El Noroeste no suplemento Terra a Nosa!

Xunto coa presentación do autor, Casal revela no prólogo os principios literarios da editorial Nós.

Compre tamén adiantarse ao xuicio, que poidera vir, dos escolleitos ou dos mozos; decindo que NÓS ten á gala, e contituie esto o seu maior galardón, pubricar todas aquelas obras, que estando escritos na nosa fala contribuian de calquer xeito ao seu mais grande uso sin perder o tempo en disquisicións literarias inúteis. NÓS pensa e así o praitica, que hoxe en galego hai que escribir de todo e para todos. O mesmo para os iniciados que para o vulgo. Así o dí craramente toda a obra literaria por ela realizada, somentes c’o desexo de contribuir con todo o seu esforzo â creación d’unha gran cultura galega.

¡TERRA A NOSA!

No texto Casal formula os obxectivos do seu proxecto editorial, coutando dunha tallada as estériles polémicas que encheron algunhas das notas editoriais publicadas por Lar. Formulando a vocación de Nós como unha editorial popular, ao servizo da cultura galega, Casal afirma que no momento histórico que a el lle toca vivir cómpre actuar e non relear sobre a idoneidade da literatura que se está a facer.

Xa que logo, o principal obxectivo da editorial Nós será fornecer os escritores en lingua galega dunha plataforma de publicación. Non obstante, e visto coa perspectiva dos anos, a calidade literaria do catálogo publicado por Nós resulta innegable. Ou dito en palabras de Otero Pedrayo:

Enxamais saíu da imprensa de Casal unha páxina baixa, ruín, ou intresada. (2)

Sinopse da obra

O cocho do «Princesa de Asturias».

Conto picaresco sobre as mañas dun mariñeiro.

Ti sei que dormes. A Nosa Terra, número 13 (1917).

Escena de taberna onde o tío Farruco acomete a fungueirazos os mozos enleados por un papagaio.

A virxen de mármore. A Nosa Terra, número 24 (1917).

Historia de amor entre Rosario e Pepe do Castelo, adubada cos celos da prometida de Pepe.

Ao pé do cruceiro.

O conto narra a traxedia de Xan e a redención que lle chega da man do pai do mozo a quen matou.

Axúdate que Deus t’axudará

Relato picaresco, onde as mañas dun labrego serven para estafar un banqueiro.

A lenda do xutglar. A Nosa Terra, número 30 (1917).

Lenda de amor galante con final tráxico entre un xograr e a castelá.

Noite do sábado.

Comedia doméstica onde unha muller barbea o seu home cunha navalla.

En tempos que virán. A Nosa Terra, número 38 (1917).

Diálogo imposible entre a Marquesa e o Conde para reivindicar o carácter diferencial de Galiza e a figura inxustamente esquecida do labrego, “encarnación da raza e gardián da fala”.

Conde.- E obrigados qu’o non perdimos todo. Mais que nada a fala; ista fala que tanto envexan os alleos, e que non finou, e non perdeuse nas âs do esquecemento, mercede ôs bós labregos, que foron-os termadores da nosa tradizón, das nosas côstumes, dos nosos usos; os compretos cibdadáns, os únicos matriotas, os que sendo galegos vivían en Galicia e non n’unha colonia castelana. ¡Benia eles!

É a noite de San Xuan.

Arredor da moza doente confrontan a ciencia e a sabedoría popular. Derrotado pola enfermidade, o médico acepta probar os remedios a base de feitizos, herbas, follas e flores, que sandan a moza. Desenganado, o médico queima os libros de ciencia no lume novo de San Xoán.

A dos ollos meigos. A Nosa Terra, número 33 (1917).

Un pintor acada a súa obra mestra despois de pintar un cadro onde destacan “dous ollos de galega beixados por unha raiola de sol”, para logo ficar cego.

Noite Boa sin festa. A Nosa Terra, números 40-41 (1917).

Os comensais e outros veciños chegados evocan coas súas regueifas as festas e cantigas de antano.

O derradeiro beixo. A Nosa Terra, número 42 (1918).

Un encontro casual entre un mozo e unha muller máis vella ca el esperta neles unha grande paixón. A relación resulta imposible, contra o criterio do mozo. Anos máis tarde, a piques de morrer, a vella chama onda ela o rapaz. O amor da parella segue intacto e nun bico entrégalle o último alento.

Si é parvo non se persente. A Nosa Terra, número 46 (1918).

Conversación burleira entre o amo e o candidato a criado.

Axuda á tempo. A Nosa Terra, número 45 (1918).

Lance picaresco entre a taberneira e os tratantes, que ao cabo desenguedella Pepiño o Recurseiro diante do xuíz.

O loitador. A Nosa Terra, número 51 (1918).

Xacobe, o Loitador, teima en unir os homes da parroquia contra os que provocan a súa miseria, pero ninguén quere comprometerse e os propietarios néganlle o traballo. Encolerizado, o Loitador queima nun arrouto a casa do home máis rico do pobo.

Si te portas ben. A Nosa Terra, número 53 (1918).

Conto da emigración onde Xosé chega a Cuba e alí fai fortuna e casa coa mulata Consolo.

A falla de estudos. A Nosa Terra, número 52 (1918).

Bastián ten unha grande habilidade para facer trebellos coas mans, pero ningún deles funciona porque non ten estudos. Cando decide suicidarse, tamén a falta de estudos acabará por salvalo ao non contemplar todas as posibles circunstancias do acto.

Rosiña a estatuaria. A Nosa Terra, número 50 (1918).

Rodolfo é un mozo rico e sen escrúpulos. A única muller que consegue resistírselle é Rosiña, chamada a Estatuaria pola frialdade coa que trata os pretendentes. Anos máis tarde cando Rodolfo está cego, ademais de pobre e enfermo, Rosiña acéptao salvando a súa vida.

Por aforro. A Nosa Terra, número 55 (1918).

Diálogo cheo de piropos e pullas entre unha neneira e un soldado.

Ficamos sin conto. A Nosa Terra, números 47-48 (1918).

O autor anuncia que non ten inspiración para escribir un novo conto.

Deixarei os moitos leitores d’A Nosa Terra sin conto, e iso irán ganando.

Así vai pasando dun tema a outro sen decidirse por ningún e ao cabo narra unha historia burleira de amos e criados.

(1)    Fonte da imaxe de Ricardo Carballal: capa do libro O tesouro acubillado.

(2)    Ánxel Casal. O libro dos amigos. Ramón Otero Pedrayo. Ediciones Galicia del Centro Gallego de Buenos Aires. Bos Aires. 1953. p. 106.