O GALO

O GALO / Amado Carballo, Luís
4 de setembro de 1928
Nós, Pubricacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña
113 p ; 17,5 cm.

O Galo, libro póstumo de poemas escrito por Luís Amado Carballo, foi impreso por Nós o catro de setembro de 1928, coincidindo co aniversario da súa morte.

Pouco antes de morrer, Amado Carballo publicou en 1927 o seu primeiro libro de poesía, como recorda o breve prólogo d’O Galo.

Camiño da miña terra – como sua nas veiras de Lérez – dei con él (vrán de 1927) n’unha casiña homilde de Pontevedra. Inda que nunca nos víramos os nosos brazos cruzáronse como pra refrorecer unha vella aperta. Falamos de «Proel» - que saíra facía pouco -, da nova xente e das novas ideas encol da nosa terra. (2)

Luís Amado enfermou de tuberculose; doenza que acabaría decontado coa súa vida. Logo de publicar Proel o poeta pasou un tempo en Soutelo de Montes recuperándose da enfermidade. Alí había escribir a maioría dos poemas incluídos neste novo libro.

Unha mañán de San Xoán / atopei a fror das ágoas, / dend’aquela levo en min / unha mágoa de arelanzas.

Na terra… / no ceo… / no monte… / no val… / Non atopo acougo / pra tan fondo mal.

Da poesía luminosa de Amado Carballo, afirma Francisco Fernández del Riego:

A poesía de Amado Carballo influíu en moitos dos seus contemporáneos, e aínda en poetas máis novos. Falouse mesmo dunha escola poética inspirada por el. Esa escola recibiu diversos nomes: neorrománica (?), imaxinista e hilozoista. En realidade, o que caracteriza as imaxes empregadas polo poeta pontevedrés é, segundo Carballo Calero, o animismo; é decir a natureza representada como un ser vivo dotado de alma. (3)

E precisamente será a natureza a protagonista d’O Galo: a lúa, o mar, o val, o vento, a fonte, o río, os animais, as árbores… todos eles humanizados pola conciencia e os sentimentos.

A illa de Ons / preñada no mar / durmiuse no berce / qu’avala o luar.

As voces limpas de Amado Carballo e Manoel Antonio renovaron a poesía a comezos do século XX. A publicación entre 1927 e 1928 de Proel, De catro a catro e O Galo introduciu a poesía galega na modernidade da vangarda.

Sinopse da obra

O libro ábrese coa composición que dá título ao volume: O Galo.

Abrell’as portas ao día
co-a chave do teu cantar
que xa na fonte da Lua
está lavada a mañán.

Bótall’o teu aturuxo
a paisaxe dend’o val
qu’o gran balbo das estrelas
cairá serodio no mar.

O campo cheo de frío
busca un anaco de sol,
alcéndelle unha fogueira
co lume da tua voz.

A fonte, o grilo, o xílgaro e máis os piñeiros interpretan unha sinfonía pastoral, “canto realista d’emoción oitocentista”.

Os paxaros: carrizos e cucos, tamén actúan de intermediarios entre os homes e o destino, unindo a vangarda coa cultura popular:

Cuco-rey / rabo d’escoba / cantos días faltan / para a miña boda?

O paxaro decontado / poñíase a cantar / e o corazón latexante / estaba a moza á contar: / Un, dous, tres, / te non trabucache / meu bô cuco-rey?

Entre as imaxes recollidas nos poemas non falta tampouco a lúa:

velliña, / de brancos cabelos, / de enrugas de ouro / e de olliños cegos.

Os poemas vangardistas d’O Galo están ateigados de imaxes innovadoras.

Segándoos con fouces / de lua crecente / apañan n’un feixe / os rayos do sol.

E aínda…

Duro coitelo de lua, / o aturuxo da raza, / fai vendima de cantares / na viña da miña alma.

Tamén as persoas comparten coa natureza esta inmensidade instantánea que procuran as imaxes do poeta, como o mariñeiro, “poeta das augas”:

Pigoreiro / das mans foulas / que borracho de lua estás, / nos teus ollos debalan os lonxes / como as foulas no horfo areal.

A tradición interpretada de novo:

Co ollar humido de verde / camiñan os bois labregos, / levando os piñeiros mortos / no primeiro cadaleito.

Logo a natureza enteira chora a morte dos piñeiros.

Ficou chorando no campo / o enorme e viudo vento, / buscándoos âs palpadelas / na orfandade do ermo.

Son palabras xustas e certeiras que celebran a natureza.

O campo cheo de frío
busca un anaco de sol,
o poeta alcende a fogueira
co lume da súa voz.

(1)    Fonte da imaxe de Luís Amado Carballo: Real Academia Galega.

(2)    O prólogo está asinado por O.E. Iniciais que segundo Francisco Fernández del Riego corresponden a Xosé Roxelio Otero Espasandín, poeta e mestre que chegou a publicar varios poemas na revista Nós. Información recollida no Diccionario de Escritores en Lingua Galega. Ediciós do Castro, Sada. 1990.

(3)    Ibidem anterior.