NEMANCOS

NEMANCOS / López Abente, Gonzalo
22 de agosto de 1929

Nós, Pubricacións Galegas e Imprenta. Real, 36 – 1º. A Cruña. Volume XXVII

112 p ; 19 cm.

O libro de poemas Nemancos escrito por Gonzalo López Abente, foi publicado por Nós en agosto de 1929.

López Abente desenvolveu unha intensa actividade literaria antes da Guerra Civil, desde o ano da publicación do seu primeiro libro: Escumas da Ribeira en 1913-1914 (?) (2). Precisamente Nemancos será o último libro publicado polo autor antes da guerra. Logo haberá que agardar até 1958, ano en que Galaxia edita o libro de poemas Centileos nas ondas (3), última obra publicada en vida do autor.

Ademais de ser un notable narrador, destacando particularmente na novela curta, López Abente tamén é recoñecido polas súas composicións poéticas.  

Continuador da poesía do século XIX, o escritor da Costa da Morte insírese inicialmente na liña do seu paisano Pondal, servíndose da mestura de cultismos e dialectalismos para describir a paisaxe mariñeira con metros innovadores. (4)

A Terra de Nemancos (etimoloxicamente “País dos bosques sagrados”) comprende as comarcas de Dumbría, Muxía, Cee e Fisterra (5), antigamente baixo a xurisdición do mosteiro de Moraime.

O libro utilizado durante esta recensión, conta coa curiosidade de incluír unha dedicatoria ológrafa do autor ao tamén escritor José Luis Bugallal Marchesi (6):

Ao meu ademirado amigo e sonado escritor D. José Luís Bugallal, afectuosamente

A Coruña, marzo de 1954

O exemplar presenta ademais unha corrección no poema O Santo Cristo de Fisterre, feita pola que semella ser a man de López Abente, engadindo unha nova liña entre o último e o penúltimo verso:

(...) E o balbordo de pedra derrubadas
mestúrase a este son: O tempro vello,
o Ara-Solis das épocas pasadas
non se contempra xa do mar no espello...
Que agora, en troques, seu cristal refrexa,
aló no cabo da devota vila,
o ábside románico da igrexa
que baixo a lus da fé coma un sol brila.
     E alí, no seu altar, case sorrindo,
sin que o pavor da morte nos aterre,

o seu pobo cos brazos bendecindo,
mirade o Santo Cristo de Fisterre.

Nemancos é un libro de poemas dominado pola saudade, onde o autor recupera moitas das arelas xuvenís. Tamén é un canto á natureza: o vento, os rochedos da costa, os picoutos na distancia (mole impoñente de granito duro, na esquiva soedá); onde destaca, por riba de calquera outro elemento, a presenza do mar, protagonista destacado do libro. A poesía, ás veces intimista e outras baril, procura a simplicidade para achegar os lectores á terra de Nemancos.

Sinopse da obra

O libro ábrese co poema Muxía.

Brandamente deitada no medio da ribeira
e ollando cara o ceo, acouga silenciosa
a branca e melancónica e doce compañeira
dos outos penedás da brava costa nosa.

A forza coa que López Abente trata a paisaxe da costa e as imaxes dos poemas, ás veces remiten á obra de Pondal (7).

Unha vereda branca / por ela un home a andar, / e sete corvos negros, / batendo as negras áas, / agoirantes e feros / a voar e a voar.

As poesías tamén conteñen elementos relixiosos como a invocación ao Santo Forte, O Santo Cristo de Fisterre ou o poema Busco unha fonte.

Qué buscas, logo, na porta miña? / Busco outra fonte; busco a verdá! / Seguide adiante / bon camiñante, / que Deus tan soio sabe onde está.

Outros poemas exploran o intimismo, como por exemplo Triste destino.

Non teño ganas de rîr / nin teño perque chorar: / Un ceu sin sol a lucir / e sin nubes a orballar. // Viaxar pol-as areas / brancas da monotonía, / sin oasis nin aldeas / onde apouvigar un día. // Baixo de agobiante calma / nao que no mar non avanza ... / Triste destino da ialma / que vive sin esperanza.

Nunha variante do mesmo intimismo, o autor relata os males de amor.

Fixen unha fogueira / c’os recordos amados: / os papéis perfumados / da miña compañeira / que fuxeu d’antre os nados.

E despois de varios poemas dominados pola saudade, o libro estoura de alegría para cantar Un novo día.

Sant-Yago: Gran día: / As lindas estrelas de noite bailando / na anchurosa vía / que no azul branquexa do ceo lonxano. // Lañouse a ferida sanguenta do día / e o gromo bermello do sol pol-o abrente / ergueuse lucente / os mundos enchendo de amor e alegría. (...)

Unha oración rende tributo ao mestre Curros Enríquez.

Mestre: / Unha oración suba da terra, / – volvoreta no ouro da mañán – / rezada antre o balbor de Touriñán / na adusta soedade de Fisterra.

López Abente canta o seu amor pola terra no poema Retorno.

Quero vivir con vosco, meus currunchos amados, / quero vivir con vosco e con vosco morrer; / quero que me quezades dos meus fríos pasados / e, na vosa compaña, quero amar e creer.

E aínda nos versos de Touriñan.

Da Terra vixiante / centinela, desperto / de cote para ollar cara o deserto / líquido e pavoroso que ten diante; / índice oucidental forte e barudo, / dedo o mais longo da galega man; / soberbo promontorio, monte rudo; / CABO DE TOURIÑÁN!

Tamén o mar ten unha presenza constante nos poemas de Nemancos, como sucede, por exemplo, en O vello mariñeiro.

Xoga o vento mareiro / co-as guedellas de prata / do vello mariñeiro. // Por enriba das olas, / dos seus ollos sin luz parten craras raiolas, // e unha morna sorrisa / que se espalla tremante / no regazo da brisa // Sentado no peirao / cóidase capitán / d’unha valente nao. // Afeito â dura brega, / pol-o mar da ilusión / intrépido navega. // Vai cón ánimo forte / gobernando o navío / en bolina pra o norte. // e, cuidando non torza / o seu rumbo ideal, ceñido ao vento orza. (...)

E, sobre todo, alenta neles unha fonda sensibilidade para captar o intre exacto:

Chove miudiño, chove
unha chuviña maina
que ao caere no chán enlameirado
debúllase dôrida n-un rosario de bágoas.

(1)  Fonte da imaxe de Álvaro das Casas: LaVozdeGalicia.es

(2)  Escumas da ribeira foi impreso en Madrid, sen data de publicación. As informacións aparecidas en revistas da época datan o libro entre os últimos meses de 1913 e os primeiros de 1914.

(3)  Centileos nas ondas. Editorial Galaxia. Colección Trasalba. Vigo, 11 de novembro de 1958.

(4)  www.concellomuxia.com

(5)  www.ikimap.com/gl/map/nemancos

(6)  José Luís Bugallal Marchesi. (1899-1989) Xornalista e escritor, membro da RAG.

(7)  O discuros de ingreso de López Abente na Academia Galega da Lingua, pronunciando o 27 de xuño de 1941, leva por título: A terra e a poesía de Pondal. Publicaciós da Real Academia Gallega (sic). A Cruña. 1965.