O PASTOR DE DOÑA SILVIA

 

O PASTOR DE DOÑA SILVIA / Ribalta, Aurelio
3 de xaneiro de 1925
Lar, revista quincenal. Ano II; número 3. Editorial Lar. Real, 36 – 1º. A Cruña
30 p ; 16 cm.

O pastor de doña Silvia, novela escrita por Aurelio Ribalta Copete e terceiro número da revista quincenal Lar, foi impresa no obradoiro da imprenta Moret en xaneiro de 1925.

Aurelio Ribalta foi un escritor galego, que escribiu tanto en galego como en castelán e militou politicamente na causa do Rexionalismo, comprometido coa defensa da cultura e a lingua galega.

En Madrid fundou e dirixiu a revista Estudios Gallegos. O número 16 desta revista, publicado en 1915, promoveu unha enquisa entre os mestres de ensino primario baixo o título: “¿Sirve la palabra?”, onde pescudaba o uso do galego na escola. A enquisa recolleu as opinións dos profesionais da educación e concluíu a necesidade de fornecer os nenos dunha pedagoxía específica, onde o uso do idioma galego tivese un papel esencial.

Antón Villar Ponte recolleu a iniciativa de Ribalta en xaneiro de 1916 e na súa columna de opinión, Con letra del siete, no xornal La Voz de Galicia, reclamou a creación dunha Liga de Amigos do Idioma, xermolo da creación das Irmandades de Amigos da Fala. (2)

Al tratar en estas columnas de la interesante «encuesta» que Aurelio Ribalta abrió en su revista «Estudios Gallegos», acerca del uso de nuestra propia lengua en las escuelas, hablábamos de la necesidad de arribar urgentemente a la creación de una Liga de Amigos del Idioma (3) (…) (falar en galego) significa sentar la base de un pensamiento y una acción propios (…) unificándonos poco a poco en sentido nacionalista, obligándonos a querer la patria natural; como toda afirmación gallega tiene que asentarse en el lenguaje autóctono, aquí veréis si es o no urgente arribar a la creación de una Liga de Amigos del Idioma. Sin esa liga, los que piden actos habrán de contentarse con palabras.

Desde Madrid, Ribalta actuou como animador cultural e tamén promoveu a necesaria unificación normativa do idioma.

Como autor publicou varios libros de narrativa e poesía entre a fin do século XIX e as primeiras décadas do século XX. Entre eles atopamos a novela curta O pastor de doña Silvia, un texto ambientado nos últimos anos do século XVII e onde Ribalta dá conta dos costumes das clases acomodadas, narrando os amores entre unha moza de boa familia e o fillo dun caseiro. O relato recrea ademais unha certa maxia primitiva, mesturando os símbolos cristiáns con imaxes e ritos pagáns.

Sinopse da obra

En todo Santiago tiña sona o Nacimento da Câs de D. Lourenzo Porras, na Rúa Travesa, cuasque na esquina das Casas Reiás. En Santiago, e mais en cinco légoas todo arredore.

O belén dos Porras é admirado en toda Compostela. Na casa viven o señor da Curiscada, don Lourenzo de Porras e dona Inés Oxea, xunto coa súa filla dona Silvia.

Doña Silvia está moi encaprichada por esta elegante novedá de ter un Nacimento, e sobre todo por un dos pastores d’él, o millor, e teno sempre baixo do seu coido propio.

Logo de retirar o belén, Silvia coloca o pastorciño no altar do seu cuarto. A figura foi tallada en madeira polo mestre Xan Martínez Montañés e “representa un mancebo cuasque ispido, descalzo de pe e perna, e cuberto o corpo solasmente c’unha pelexa d’animal, un pouco vizosa”. Máis ca dun pastor semella o retrato dun deus pagán.

No tempo en que a familia deixa Compostela para dirixirse ao pazo da Curiscada, unha xitana bótalle a Silvia a boaventura: “¡Miña siñora! Ti, tan nobre, vas cair na vergoña de casar c’un vasallo vilán”, dixo ela. E tamén agoira que o vasalo viaxa con eles.

-      A sua siñoría traino consigo.

-      ¿Onde?

-      No seu equipaxe, moi ben envolveito en brancos panos, na ucha das propias cousas da sua siñoría.

-      ¿O Pastorciño do Nacimento?

-      Si, señora.

-      Pero si é un home de pau …

-      Tornaráse ben axiña n’un home de carne e óso.

O pastor había presentarse corenta días máis tarde na fraga do pazo da Curiscada, preto de Arzúa.

Chegados ao pazo, os vasalos agardan para renderlles homenaxe. Entre eles está Goros, o fillo máis vello do Toxeiro, o caseiro da Curiscada. A Goros fáltalle un dedo que perdeu nun accidente. Tamén a imaxe perdeu o dedo na viaxe.

Días máis tarde, na fraga, “por antre os fustes adianta esbarando, con paso meigo e sin pesáre no chan, o pastor do Nacimento feito carne, feito home, risoño e lanzal”. Goros preséntase diante de Silvia e ofrécelle dúas peras: “Sonlle as mellores da pereira grande. Cómaas, Doña Silvia, que para a sua Siñoría llas collín”.

Ela foxe e procura abeiro no cuarto, de onde desapareceu misteriosamente a figura do pastor, agora encarnada no mozo Goros.

Ese mesmo día prométense, malia o temor de Silvia ao rexeitamento da familia e os amigos casando cun labrego.

Iván de Porras, crego e tío de Silvia chega ao pazo.

Xa desqu’entróu n-aquela fidalga casa comprendeu Don Iván que non andaba todo normal nela. Doña Inés tiña un certo azoramento que non pudía desimulare, atormentada pol-a sospeita de que Goros e mais Doña Silvia se entenderan.

A sobriña desafogou as coitas co tío, quen será o encargado de torcer a vontade dos pais.

A nova de que Doña Silvia de Porras e Oxea, casára c’un probe laberco que lle chaman Goros Vazquez e Gaitán, natural de Curiscada, foiche motivo de moitos comentarios das língoas marmuradoras.

A parella tivo tres fillos, un deles Oidor da Audiencia de Galiza, outro xeneral na guerra de Francia e o terceiro cóengo, con dignidade de mestre escola na catedral de Santiago.

(1)  Fonte da imaxe de Aurelio Ribalta: www.galiciaartabradigital.com

(2)  Antón Villar Ponte. Con letra del siete – El cimiento de la afirmación gallega. 5.02.1916. La Voz de Galicia.

(3)  Antón Villar Ponte. Con letra del siete – Al margen de una encuesta. 8.01.1916. La Voz de Galicia.